Κυριακὴ Β’ Νηστειῶν: Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, ο υπερασπιστής της θεώσεως.

Ἡ δεύτερη Κυριακὴ τῶν Νηστειῶν εἶναι ἀφιερωμένη στοὺς ἀγῶνες τοῦ μεγάλου θεολόγου καὶ ἁγίου πατρὸς Γρηγορίου Παλαμᾶ, ὁ ὁποῖος διετέλεσε Ἀρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης καὶ εἶναι ἅγιος τῆς τοπικῆς μας Ἐκκλησίας, καθὼς ἀσκήτευσε γιὰ πέντε χρόνια στὴ Σκήτη Τιμίου Προδρόμου Βεροίας, ὅπου καὶ ἀξιώθηκε νὰ ἀποκτήσῃ τὴν ἐμπειρία τῆς θέας τοῦ ἀκτίστου φωτός.

Ἡ Ἐκκλησία μας τὸν τιμᾶ ὡς θεόπτη, ὡς μέγα ἱερὸ πατέρα, κυρίως ὅμως ὡς ὑπερασπιστὴ καὶ φωστῆρα τῆς Ὀρθοδοξίας. Συνδύασε μὲ τὸν καλύτερο τρόπο τὸ ἀρχιερατικὸ ἀξίωμα, τὸ μοναχικὸ σχῆμα, τὸ ἀσκητικὸ ἰδεῶδες, τὴν θεογνωσία, τὴν θεωρία καὶ τὴν πράξη, καὶ μετέδωσε στὸ ἐκκλησιαστικὸ πλήρωμα τὴν ζῶσα ἐμπειρία τοῦ ζῶντος Θεοῦ, προφυλάσσοντας τὴν ὀρθόδοξη πίστη ἀπὸ διαστρεβλώσεις στὰ ἐπίπεδα τῆς ἐμπειρικῆς ζωῆς καὶ τῆς θεολογίας. Παρέδωσε τὴν πρακτικὴ καὶ τὰ ἀποτελέσματα τῶν ὀρθόδοξης εὐχῆς, ὅπως τὰ παρέλαβε, τεκμηριώνοντάς τα θεολογικὰ μέσα ἀπὸ τὰ συγγράμματα τῶν ἁγίων πατέρων, μέσα ἀπὸ τὴν ἀναλλοίωτη ὀρθόδοξη παράδοση, ἡ ὁποία καὶ διατηρεῖται τέτοια μέχρι σήμερα.

Κύριο μέλημα τοῦ ἁγίου Γρηγορίου ἦταν νὰ ὑπερασπιστῇ τὴν ἐμπειρικὴ δυνατότητα τῆς γνώσεως τοῦ Θεοῦ καὶ τῆς θεώσεως τοῦ ἀνθρώπου. Οἱ αἱρετικοὶ τῆς ἐποχῆς του, βυζαντινοὶ λατινόφρονες καὶ παπικοί, ἐπενδύοντας στὴ φιλοσοφία καὶ τὴν ἐπιστημονικὴ γνώση, δίδασκαν πὼς ἡ ἐμπειρία τοῦ Θεοῦ ἀφορᾶ στὴν καταξίωση τοῦ νοός. Ὁ ἅγιος Γρηγόριος, συνεχιστὴς τῶν ἁγιων πατέρων, ἀπέῤῥιπτε τὴν κοσμικὴ σοφία ὡς τὴν ἀποκλειστικὴ ὁδὸ γιὰ τὴν γνώση τοῦ Θεοῦ. Μέσα ἀπὸ τὴν κάθαρση τῆς καρδιᾶς ἀπὸ τὰ πάθη, διὰ τοῦ ἄνωθεν φωτισμοῦ, ὁ ἄνθρωπος μπορεῖ νὰ φθάσῃ καὶ μέχρι τὴν θέωση, τὴν θέα τοῦ ἀκτίστου φωτός, ποὺ δὲν εἶναι κτίσμα, ἀλλὰ ἡ ἄκτιστη ἐνέργεια ποὺ προέρχεται ἀπὸ τὴν ἄκτιστη θεία οὐσία. Ὁ Θεὸς εἶναι φῶς καὶ προσεγγίζεται ἐν φωτί, βιώνεται ὡς φῶς, ἀκόμη καὶ ἀπὸ τοὺς ἀγραμμάτους, πλὴν ὅμως καθαροὺς τῇ καρδίᾳ.

Δέχθηκε μεγάλο πόλεμο, ἀλλὰ ἐξῆλθε νικητής. Ἀκόμη καὶ σήμερα οἱ αἱρετικοὶ τῆς δύσης, θιασῶτες τῆς κοσμικῆς σοφίας, ἄγευστοι τῆς θείας χάριτος, τὸν πολεμοῦν καὶ τὸν χαρακτηρίζουν ὡς μεγάλο αἱρετικό. Ὁ ἴδιος δὲν ἔκανε τίποτε ἄλλο, ἀπὸ ὅσα ἔκαναν οἱ ἅγιοι πατέρες στὴ δική τους ἐποχή· ὑπερασπίστηκε τὴν δυνατότητα τῆς ἁγιότητας μέσα ἀπὸ τὴν ὀρθόδοξη μυστηριακὴ καὶ ἀσκητικὴ ζωή. Τέλειος γνώστης τῆς θεολογίας καὶ τῆς φιλοσοφίας, ἐγκατέλειψε τὰ πάντα, γιὰ νὰ ντυθῇ τὸ μοναχικὸ ῥάσο καὶ νὰ ἀπολαύσῃ τὶς ἀρετὲς τοῦ ἡσυχασμοῦ.

Ἡ Ἐκκλησία μας τὸν τιμᾶ σήμερα, μία ἕβδομάδα μετὰ τὴν Κυριακὴ τῆς Ὀρθοδοξίας, γιατὶ ὁ ἅγιος Γρηγόριος Παλαμᾶς ὑπῆρξε μαχητὴς τῆς Ὀρθοδοξίας καὶ λαμπρὸς φωστήρας της. Ἡ ἔνατη οἰκουμενικὴ σύνοδος τοῦ 1351, κατωχύρωσε τὴν περὶ ἀκτίστων ἐνεργειῶν θεολογία, τὴν ὁποία ὁ ἅγιος, στηριζόμενος στὴν ἐμπειρία τῆς Ἐκκλησίας καὶ τὰ συγγράμματα τῶν ὀρθοδόξων πατέρων, διετράνωσε μὲ τοὺς ἀγῶνες του. Βασικὰ ἡ Ἐκκλησία θέλει νὰ μᾶς ὑπενθυμίσῃ πὼς ἡ νηστεία καὶ ἡ ἄσκηση, ἡ νοερὰ προσευχὴ καὶ ἡ συμμετοχὴ στὰ σωστικά της μυστήρια, καθιστοῦν τὸν ἄνθρωπο δεκτικὸ τῆς ἄκτιστης θείας χάριτος, κοινωνὸ «θείας φύσεως», δηλαδὴ συμμέτοχο στὴν ἁγιότητα τοῦ Θεοῦ κατὰ τὴν προαίρεσή του καὶ πάντοτε μέσα στὰ ὅρια τῆς κτιστότητός του. Ὁ ἄνθρωπος ποὺ ἀσκεῖται κατὰ τὴν ὀρθόδοξη παράδοση καὶ μόνον μπορεῖ νὰ δῇ τὸν Θεό, φτάνοντας στὸ ἀνώτερο σημεῖο καταξίωσης τοῦ προσώπου του, στὴν τελειότητα, πρὸς τὴν ὁποίαν ὁ ἴδιος ὁ Χριστὸς μᾶς ἐκάλεσε.

Ἂς ἔχουμε τὴν εὐχὴ καὶ τὴν εὐλογία του, καθὼς πορευόμαστε πρὸς τὴν θέα τοῦ Ἀναστάντος Κυρίου, ὁ ὁποῖος ἐξῆλθε ἐν τάφου ὡς ἤλιος τῆς δικαιοσύνης. 

π.Στυλιανός Μακρής