Γέροντας Σωφρόνιος:Υπάρχουν βαθμίδες στην μοναχική κουρά;

Μεταξύ των ασκητών παρατηρείται διαφορά τις ως προς την κατανόησιν του ενός ή του άλλου θέματος, δεδομένου ότι η πλήρης αποδοχή της δογματικής διδασκαλίας και παραδόσεως της Εκκλησίας δεν αποκλείει τοιαύτας επί μέρους διαφοράς. 

Ούτως επί παραδείγματι μεταξύ των Αθωνιτών μοναχών είναι δυνατόν να συναντήσωμεν την τάσιν προς μίαν μόνον κουράν. Τούτο ιδιαιτέρως παρατηρείται εις την έρημον, εις τα μικρά κελλία, εις τας σκήτας, σπανιώτερον δε εις τα μοναστήρια. Εκεί τελείται απ’ ευθείας η κουρά του μεγάλου σχήματος. Ο άνθρωπος αποφασίζει άπαξ δια παντός. Εις την ευρυτέραν όμως ζωήν της Εκκλησίας παρατηρούμεν την παράδοσιν τριών βαθμήδον μοναχισμού: πρώτη η του ρασοφόρου, ήτοι η ρασοφορία άνευ των υποσχέσεων· Δευτέρα η του μικρού σχήματος, ήτοι του μανδύου, και τρίτη η του μεγάλου σχήματος. 

Αι τρεις αύται βαθμίδες μοναχικής καταστάσεως αντιστοιχούν προς τας τρεις αποταγάς, περί των οποίων ομιλούν οι Άγιοι Πατέρες, ιδιαιτέρως δε ο Αββάς Παφνούτιος εις το βιβλίον του Αγίου Κασσιανού του Ρωμαίου (Ομιλία ΙΙΙ) και ο Άγιος Ιωάννης της Κλίμακος (Λόγος Β’ και Θ’). Ας εξετάσωμεν δι’ ολίγων τας τρεις αυτάς αποταγάς.

Πρώτον, όταν σωματικώς εγκαταλείπωμεν πλούτον και κτήσεις του κόσμου τούτου. Δεύτερον, όταν εγκαταλείπωμεν τας προτέρας συνηθείας και τα πάθη, τόσον του σώματος όσον και της ψυχής. Και εν τέλει, τρίτον, όταν αποχωρίζωμεν τον νουν από παντός ορατού και προσκαίρου, και βυθιζώμεθα εν πνεύματι εις την θεωρίαν του αοράτου και αιωνίου. Ο μέγας Αββάς Παφνούτιος λέγει: «Αι τρεις αύται αποταγαί είναι απαραίτητοι δια να φθάση τις εις την τελειότητα».

Εις το σημείον τούτο φαίνεται άκρως ενδιαφέρον να αναφέρωμεν την περί της αναγκαιότητος των τριών αποταγών διδασκαλίαν ενός άλλου μεγάλου διδασκάλου του ανατολικού μοναχισμού, του Αγίου Ιωάννου της Κλίμακος, ο οποίος εκφράζεται ως εξής: «Ουδείς εν τω ουρανίω νυμφώνι στεφανηφορών εισελεύσεται, μη την πρώτην και δευτέραν και τρίτην αποταγήν αποταξάμενος· λέγω δη, την πάντων των πραγμάτων και ανθρώπων και γονέων· και την εκκοπήν του ιδίου θελήματος· και τρίτην αποταγήν της κενοδοξίας, της επακολουθούσης τη υπακοή»[1].

Εάν νυν αποπειραθώμεν να συγκρίνωμεν την διδασκαλίαν των δύο Αγίων, εκ πρώτης όψεως θα σχηματισθή η εντύπωσις ότι η «έκτασις» των υποδειχθεισών υπ’ αυτών τριών αποταγών δεν είναι η αυτή. Ο Άγιος Ιωάννης αρχίζει τρόπον τινα δια μεγαλυτέρας αποταγής και καταλήγει εις μικροτέραν εν αντιθέσει προς τον Άγιον Παφνούτιον. Ο τελευταίος, εν τη αναλύσει αυτού, την αποταγήν των συγγενών συμπεριλαμβάνει εις έν μετά της εγκαταλείψεως των προτέρων συνηθειών, του τρόπου σκέψεως, των ηθικών έξεων και εν γένει των κοσμικών παθών, ήτοι εν τη Δευτέρα αποταγή. Ο δε της Κλίμακος Άγιος απαιτεί τούτο, ήτοι την εγκατάλειψιν πάντων εν γένει των ανθρώπων, μεταξύ των οποίων και των γονέων, ήδη εις το πρώτον στάδιον. Εν τη Δευτέρα αποταγή ομιλεί μόνον περί της εκκοπής του ιδίου θελήματος και εν τη τρίτη περί της απαρνήσεως πάσης κενοδοξίας.

---

[1] Αγ. Ιωάννου Σιναΐτου, Κλίμαξ Β’ 14, έκδοσις Παρακλήτου, Αθήναι 1978 (κείμενον-μετάφρασις), σ. 53-54.

πηγή: "Άσκησις και Θεωρία" 

Αρχιμανδρίτου ΣΩΦΡΟΝΙΟΥ

Ιερά Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή Μονή

Τιμίου Προδρόμου

Έσσεξ Αγγλίας

1996