Το μυστήριο του αγίου Ευχελαίου.

Τὸ Εὐχέλαιο εἶναι ἕνα ἀπὸ τὰ ἑπτὰ μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας, τὸ ὁποῖο τελεῖται στὸ Ναὸ ἡ στὸ σπίτι γιὰ τὴν ἴαση σωματικῶν καὶ ψυχικῶν ἀσθενειῶν. Τὸ Εὐχέλαιο τῆς Μ.Τετάρτης δὲν ἔχει κάποια μαγικὴ ἐπενέργεια στὴν πνευματική μας ζωή, ἀλλὰ εἶναι μιὰ ἄρρηκτη ἀλυσίδα μαζί μὲ τὰ ἄλλα Μυστήρια στὰ ὁποῖα θὰ πρέπει νὰ συμμετέχουμε, π.χ. Ἐξομολόγηση, Θεία Κοινωνία.

Ἡ σύσταση τοῦ Μυστηρίου

Ἡ σύσταση τοῦ εὐχελαίου, ὅπως καὶ τῶν ὑπόλοιπων μυστηρίων, ἀνάγεται στὴν Καινὴ Διαθήκη καὶ μάλιστα τὴν Καθολικὴ Ἐπιστολὴ Ἰακώβου (ε´ 14-15). Ἀπόδοση στὴν νεοελληνική: Εἶναι κάποιος ἀπὸ σᾶς ἄρρωστος; Νὰ προσκαλέσει τοὺς πρεσβυτέρους τῆς ἐκκλησίας νὰ προσευχηθοῦν γι᾿ αὐτὸν καὶ νὰ τὸν ἀλείψουν μὲ λάδι, ἐπικαλούμενοι τὸ ὄνομα τοῦ Κυρίου. Καὶ ἡ προσευχὴ ποὺ γίνεται μὲ πίστη θὰ σώσει τὸν ἄρρωστο· ὁ Κύριος θὰ τὸν κάνει καλά. Κι ἂν ἔχει ἁμαρτίες, θὰ τοῦ τὶς συγχωρέσει.

Ἔτσι, ἡ ἀποστολικὴ παραγγελία ἀποτέλεσε τὴ βάση πάνω στὴν ὁποία θεμελιώθηκε ἡ πίστη καὶ ἡ τελετουργικὴ πράξη τῆς Ἐκκλησίας. Τελετουργοὶ τοῦ φιλανθρώπου τούτου μυστηρίου εἶναι οἱ πρεσβύτεροί της Ἐκκλησίας, προσκαλούμενοι γιὰ τὸν σκοπὸ αὐτὸ στὴν οἰκία τοῦ ἀρρώστου χριστιανοῦ. Πλησίον τοῦ ἀσθενοῦς προσεύχονται θερμά. Ἐπικαλοῦνται τὴ χάρη τοῦ Παναγίου Πνεύματος γιὰ νὰ εὐλογηθεῖ τὸ λάδι ποὺ παρατίθεται. Καὶ στὴ συνέχεια ἀλείφουν τὸν ἄρρωστο χριστιανὸ μὲ τὸ εὐλογημένο πλέον ἔλαιο. Ἡ ἐπάλειψη μὲ τὸ εὐλογημένο ἔλαιο, σώζει τὸν ἄρρωστο.

Ἡ τέλεση τοῦ Μυστηρίου

Ἡ ἀκολουθία τοῦ εὐχελαίου τελεῖται «εἰς ἴασιν ψυχῆς τε καὶ σώματος». Σύμφωνα μὲ τὴ διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας μας, ἡ σωματικὴ ἀσθένεια θεωρεῖται ὡς ὁ πικρὸς καρπὸς τῆς ἁμαρτίας. Ὁποιαδήποτε ἀσθένεια, ὡς διαταραχὴ τῆς ἁρμονικῆς λειτουργίας τοῦ σώματος, ὀφείλεται σὲ πνευματικὰ αἴτια καὶ κυρίως στὴ διαταραχὴ τῶν σχέσεων τοῦ ἀνθρώπου μὲ τὸν Θεό. Στὰ ἱερὰ κείμενα δὲν παρουσιάζεται μόνο ἡ στενὴ σύνδεση τῆς ἀσθένειας μὲ τὴν ἁμαρτία ἀλλὰ συγχρόνως ὑποδεικνύεται καὶ ὁ τρόπος τῆς θεραπείας: ἡ εἰλικρινὴς μετάνοια καὶ ἡ ἐπιστροφὴ στὸν Θεό.

Τὰ ὁρατὰ στοιχεῖα τοῦ Εὐχελαίου

Γιὰ τὴν τέλεση τοῦ μυστηρίου τοποθετεῖται πάνω σε κάποιο τραπέζι τὸ εὐαγγέλιο, μικρὴ εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ, κανδήλα ἀναμμένη καὶ δοχεῖο μὲ ἀλεύρι, δίπλα στὸ ὁποῖο ἀνάβονται ἑπτὰ κεριά. Ἡ κανδήλα πρέπει νὰ εἶναι καθαρὴ καὶ μέσα τοποθετεῖται ἁγνὸ λάδι, ἔνδειξη καθαρῆς καὶ ὁλοπρόθυμης προσφορᾶς στὸν Θεό. Γι᾿ αὐτὸ καὶ ὁ καλὸς Σαμαρείτης στὴν ὁμώνυμη παραβολή, περιποιεῖται στοργικὰ τὸν τραυματία ρίχνοντας στὶς πληγές του λάδι καὶ κρασί. Τὸ λάδι, μετὰ τὶς εὐχὲς τῶν ἱερέων, δὲν εἶναι πιὰ κοινὸ λάδι· ὅπως καὶ στὴ βάπτιση: τὸ νερὸ τῆς κολυμβήθρας, μετὰ τὶς εὐχὲς τοῦ λειτουργοῦ, δὲν εἶναι πιὰ κοινὸ νερό.

Στὸ τέλος τῆς ἀκολουθίας γίνεται ἡ χρίση μὲ τὸ ἁγιασμένο ἔλαιο. Χρίεται σταυροειδῶς τὸ μέτωπο, τὸ σαγόνι, οἱ δύο παρειὲς καὶ τὰ χέρια μέσα στὴν παλάμη καὶ στὸ ἐξωτερικό τους μέρος. Μ᾿ αὐτὴ τὴν χρίση, ζητοῦμε ἀπὸ τὸν Κύριο νὰ θεραπεύσει τὸ πνεῦμα, τὶς σκέψεις καὶ ὁλόκληρο τὸν ἐσωτερικό μας κόσμο. Ἀκόμη, νὰ δίνει δύναμη σ᾿ ἐκεῖνα τὰ μέλη τοῦ σώματος μὲ τὰ ὁποῖα κάνουμε τὶς περισσότερες πράξεις· (π.χ.τὰ χέρια εἶναι τὰ μέλη ποὺ ἐκτελοῦν τὶς ἐντολὲς τοῦ μυαλοῦ μας).

Παρεξηγημένες ἐκδοχὲς τοῦ Μυστηρίου

1. Πρῶτα ἀπ᾿ ὅλα, ὁρισμένοι θεωροῦν ὅτι μὲ τὴν συγχωρητικὴ εὐχὴ τοῦ εὐχελαίου ἀναπληρώνουν τὴν ἐξομολόγηση, ποὺ δὲν κάνουν γιὰ διάφορους λόγους. Ἡ συγχωρητικὴ εὐχὴ τοῦ εὐχελαίου δὲν καταργεῖ τὴν ἐξομολόγηση. Ἡ συγχώρηση τῶν ἁμαρτιῶν, ποὺ παρέχεται στὸ μυστήριο τοῦ εὐχελαίου, δὲν ἀναφέρεται στὰ ἁμαρτήματα ποὺ γνωρίζουμε καὶ δὲν ἐξομολογούμαστε, ἀλλὰ σὲ ὅσα μικρὰ ξεχάσαμε ἢ ἀγνοοῦμε. Διότι κανένα μυστήριο τῆς Ἐκκλησίας δὲν ἀναιρεῖ τὸ ἄλλο, ἀλλὰ τὸ ἕνα συμπληρώνει τὸ ἄλλο μέσα στὸ μεγάλο «μυστήριο» τῆς Ἐκκλησίας.

2. Μία ἄλλη παρεξήγηση συμβαίνει μὲ τὸ ἀλεύρι, ποὺ χρησιμοποιεῖται γιὰ τὴ στήριξη τῶν κεριῶν. Ὁρισμένοι πιστοὶ δὲν ἀρκοῦνται στὴ χρίση μὲ τὸ ἁγιασμένο ἔλαιο, ἀλλὰ ζητοῦν καὶ ἀλεύρι γιὰ διάφορες χρήσεις: νὰ τὸ βάλουν κάτω ἀπὸ τὸ μαξιλάρι τοῦ παιδιοῦ τους «γιὰ νὰ δείξει ὁ Θεὸς τὸ τυχερό τους», ἢ «γιὰ νὰ φύγει τὸ κακὸ ἀπὸ τὸ σπίτι», ἢ γιὰ νὰ τὸ ἀραιώσουν μὲ νερὸ καὶ νὰ τὸ πιεῖ ὁ ἀσθενής. Ἐπειδὴ τὰ παραπάνω ἐγγίζουν τὴ δεισιδαιμονία, πρέπει νὰ τονίσουμε ὅτι τὸ μυστήριο ὀνομάζεται εὐχέλαιο καὶ ὄχι «εὐχάλευρο». Ἐκεῖνο ποὺ ἁγιάζεται εἶναι τὸ λάδι καὶ ὄχι τὸ ἀλεύρι.

3. Ὑπάρχει καὶ μία ἄλλη παρεξήγηση, ποὺ συνιστᾶ σύγχυση τοῦ σκοποῦ τοῦ εὐχελαίου. Πολλοὶ ζητοῦν εὐχέλαιο γιὰ νὰ ἐγκαινιάσουν τὸ καινούργιο τους σπίτι ἢ τὸ κατάστημα. Γιὰ τὰ σπίτια, τὰ καταστήματα, τὰ ὀχήματα καὶ ὅλα τὰ ὑπόλοιπα ὑπάρχουν οἱ ἀντίστοιχες ἁγιαστικὲς πράξεις. Ἀκόμη, δὲν εἶναι καὶ λίγοι ἐκεῖνοι ποὺ ζητοῦν ἀπὸ τὸν ἱερέα νὰ τελέσει ἁγιασμὸ καὶ εὐχέλαιο μαζί, πράγμα ποὺ δείχνει σύγχυση καὶ παρεξήγηση. Λὲς καὶ χρειάζεται περισσότερες ἀπὸ μία ἁγιαστικὲς πράξεις γιὰ νὰ ζητήσουμε τὴ χάρη τοῦ Θεοῦ.

4. Μία ἄλλη παρεξήγηση συνδέεται μὲ τὴν ἀντίληψη ὅτι τὸ εὐχέλαιο ἀφορᾶ τοὺς ἑτοιμοθάνατους καὶ ὅσους γενικὰ βρίσκονται στὴν τελικὴ φάση τῆς ἀσθενείας τους. Παρατηρεῖται ἄλλοτε μία ἀποφυγὴ τελέσεως τοῦ εὐχελαίου ἀπὸ τὸ φόβο μήπως προκληθεῖ ἡ ἐπισπευσθεῖ ὁ θάνατος τοῦ ἀσθενῆ. Ὁ φόβος αὐτός, ὅμως, εἶναι ἀδικαιολόγητος. Οἱ συγγενεῖς φοβοῦνται νὰ τὸ ποῦν στὸν ἀσθενῆ. Ὁ ἀσθενὴς φοβᾶται νὰ τὸ ζητήσει. Τὸ εὐχέλαιο εἶναι γιὰ τὴν ὑγεία καὶ τὴ ζωή. Γιὰ ὑγεία καὶ ζωὴ μιλοῦν ὅλες οἱ αἰτήσεις καὶ οἱ εὐχὲς τοῦ μυστηρίου.

Τέλος, εἶναι δυνατὸ νὰ διατυπωθεῖ καὶ μία ἔνσταση: γιατί δὲν θεραπεύει πάντοτε; τὸ μυστήριο τοῦ Εὐχελαίου δὲν συστάθηκε γιὰ νὰ καταργεῖ κάθε ἀσθένεια, τὸν θάνατο καὶ τὴν ἰατρικὴ ἐπιστήμη. Πολλὲς φορὲς φέρνει ἔμμεση θεραπεία. Ἄλλωστε, ἡ θεραπεία ἐξαρτᾶται ἀπὸ τὴν πίστη τοῦ ἀνθρώπου. Ἡ ἴδια χάρη παρέχεται σὲ ὅλους· ὅλοι ὅμως δὲν θεραπεύονται. Ἡ θεραπεία μπορεῖ νὰ μὴν εἶναι πάντοτε γιὰ τὸ εὐρύτερο συμφέρον τοῦ ἀνθρώπου. Παραμένει γιὰ νὰ παιδαγωγήσει ἴσως τὸν ἀσθενῆ καὶ νὰ τὸν ὁδηγήσει μὲ βεβαιότητα στὴν ἐν Χριστῷ σωτηρία· ὅποτε καὶ πάλι ἐπιτυγχάνεται ὁ ἀπώτερος σκοπὸς τοῦ μυστηρίου.

Ἀπαραίτητα ὑλικά

Γιὰ τὸ Εὐχέλαιο ἀπαραιτήτως χρειάζονται τὰ παρακάτω:
α) ἕνα κανδήλι μὲ λάδι ἐλιᾶς (καὶ λίγο κόκκινο κρασὶ)
β) θυμιατὸ καὶ θυμίαμα
γ) εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ ἡ τῆς Παναγίας ἡ κάποιου Ἁγίου
δ) μία κούπα μὲ ἀλεύρι προκειμένου ἔπειτα νὰ ζυμωθεῖ καὶ νὰ γίνει πρόσφορο
ε) ἑπτὰ (7) κεράκια ὅσα εἶναι καὶ τὰ Εὐαγγέλια ποὺ θὰ ἀναγνωσθοῦν στὸ Εὐχέλαιο
στ) τὰ ὀνόματα « ὑπὲρ ὑγείας» τῶν ἐπιτελούντων τὸ Εὐχέλαιο
ζ) μία θρυαλλίδα (μπατονέτα) γιὰ τὴ χρίση τοῦ ἁγίου ἐλαίου.

Τὸ ἁγιασμένο ἔλαιο φυλάσσεται καὶ δὲν πετιέται! Πρέπει νὰ καίγεται στὸ κανδήλι μέχρι τέλους. Μετὰ τὴ πλήρη καύση, ἡ καντηλήθρα καὶ ὅσα χρησιμοποιηθοῦν γιὰ τὸ καθάρισμα τοῦ ἔσωθεν περιεχομένου, καίγονται σὲ ἀσφαλῆ τόπο.