ΚΥΡΙΑΚΗ ΙΣΤ´ ΛΟΥΚΑ (ΤΕΛΩΝΟΥ ΚΑΙ ΦΑΡΙΣΑΙΟΥ): Κάθε αρετή αχρηστεύεται από τον εγωισμό.

«Κατέβη οὗτος δεδικαιω­μέ­­νος εἰς τόν οἶκον αὐτοῦ ἤ γάρ ἐκεῖνος».

Κυριακή τοῦ Τελώνου καί Φαρισαίου ἡ σημερινή Κυ­ρι­ακή, καί ἡ Ἐκκλη­σία μας μᾶς παρουσιάζει μέ τό ση­με­ρινό εὐαγγελικό της ἀνά­­γνωσμα δύο πρό­σω­πα ἐξαι­ρετικά οἰκεῖα σέ ὅλους μας.

Ἡ οἰκειότητα αὐτή πρός τά πρόσωπα δέν ὀφείλεται στό γεγονός ὅτι ἡ εὐαγ­γε­λι­­κή περικοπή εἶναι πο­λύ γνωστή σέ ὅλους μας, ἀλλά ὀφείλεται κυρίως στό γε­γο­νός ὅτι ὁ καθένας ἀπό ἐμᾶς μπορεῖ νά ἀναγνω­ρί­σει στή συμπεριφορά τῶν δύο πρω­ταγωνιστικῶν προ­­­­σώ­­­πων τοῦ εὐαγ­γελι­κοῦ ἀνα­­γνώ­σμα­τος στοιχεῖα τῆς δικῆς του συμπεριφορᾶς καί τοῦ δικοῦ του χα­ρα­κτήρα.

Μέ μεγάλη αὐτοπεποί­θη­ση ὁ ἕνας προβάλλει τήν εὐ­σέβεια καί τίς ἀρε­τές του μεγαλόφωνα. Μέ συντριβή ὁ δεύτερος ἀναγνωρίζει τήν ἁμαρτω­λότητά του καί ζητᾶ τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ.

Κοινός ὁ τόπος καί γιά τούς δύο διαφορετικούς ἀν­­­­θρώπους, τόν τελώνη καί τόν Φαρισαῖο, ὁ ναός τοῦ Θεοῦ. Κοινός καί ὁ βα­σικός στόχος, ἡ δικαίω­ση. Διαφορετικά ὅμως ὅλα τά ἄλλα. Διαφορετικός ὁ τρό­πος, διαφορετική ἡ προσέγ­γιση, διαφορετικά τά συ­ναι­­­σθήματα, διαφορε­τικό καί τό ἀποτέλε­σμα.

Ζητοῦν καί οἱ δύο τή δι­καί­ωση, ἀλλά ὁ καθένας τήν ἐννοεῖ διαφο­ρε­τικά. Ὁ ὑπερήφανος φαρισαῖος τήν ἀναζητᾶ, προφανῶς, στούς ἀνθρώ­πους, γι᾽ αὐτό καί στέ­κεται στό κέντρο τοῦ να­­­οῦ καί προσεύχεται με­γα­­λόφωνα. Πιστεύει ὅτι συνομιλεῖ μέ τόν Θεό, ἀλλά στήν πραγματικότητα ἀ­πευ­­­­θύνεται στούς ἀνθρώ­πους πού βρίσκονται στόν ναό τοῦ Θεοῦ. Πι­στεύει ὅτι εὐχαριστεῖ τόν Θεό γιά τίς δωρεές του, ἀλλά στήν πραγ­­ματικό­τητα αὐτοθαυ­μά­ζεται γιά τά ἐπιτεύγματά του.

Ὁ φαρισαῖος ξεχνᾶ ὅτι ὁ Θεός γνωρίζει τίς πράξεις του, γνωρίζει καί τίς ὅποιες ἀρετές του καί δέν εἶναι ἀνάγκη νά κοπιάζει ἀπαρι­θμῶ­ντας τες. Ἄλλωστε ἡ ἐγω­ιστική ἀπαρίθμησή τους ἀποδεικνύει τήν ὑπεροψία του καί ἔναντι τοῦ ἴδιου τοῦ Θεοῦ.

Ὁ φαρισαῖος δέν ζητᾶ τε­λικά τή δικαίωση ἀπό τόν Θεό, πού τήν προσ­φέρει μέ τά δικά του κριτήρια, ἀλλά τήν ἐκβιάζει ἤ μᾶλλον τήν ἀπονέμει στόν ἑαυτό του μόνος του.

Ἀκριβῶς στήν ἀντίθετη κα­­τεύθυνση κινεῖται ὁ τε­λώ­­­­νης. Μέ συνείδηση τῆς ἀνθρώπινης ἀδυναμίας καί ἁμαρτωλότητος ζητᾶ τό ἔ­λε­ος τοῦ Θεοῦ. Δέν ζητᾶ τόν ἔπαινο τοῦ Θεοῦ οὔτε τή δικαίωση, τήν ὁποία πι­στεύει ὅτι δέν ἀξίζει, ἀλλά οὔτε τόν ἔπαινο τῶν ἀν­θρώπων.

Καί ἐνῶ δέν ζητᾶ παρά μό­νο τό ἔλεος καί τή συγ­χώρηση, στό τέλος λαμ­βά­νει τή δικαίωση. «Κα­τέβη οὗτος δεδικαιω­μέ­­νος εἰς τόν οἶκον αὐτοῦ ἤ γάρ ἐκεῖνος», βεβαιώνει ὁ ἴδιος ὁ Χριστός.

Ἀδελφοί μου, ὅλοι οἱ ἄν­θρωποι ἀπό τή φύση μας ἀναζητοῦμε τήν ἐπι­βε­­βαί­ω­ση, τήν ἐπιβράβευση καί τή δι­καίωση. Οἱ περισσό­τε­ροι ὅμως ἀνα­ζητοῦμε τήν πρόσκαιρη καί προσωρινή ἐπιβεβαίωση πού προσφέ­ρουν οἱ ἄνθρωποι. Γι᾽ αὐτό συμπεριφερόμαστε σάν τόν φαρισαῖο τῆς ση­μερινῆς εὐ­αγ­γελικῆς πε­ρι­κοπῆς. Καί ὄχι μόνο. Πολλές φορές προσπαθοῦμε νά προσαρ­μό­­­ζουμε τή ζωή μας μέ τίς ἐπιταγές καί τίς προτι­μή­σεις τῶν ἀνθρώπων, προ­κει­μένου νά κερδίζουμε τήν εὔνοια καί τήν ἀνα­γνώρισή τους· προκειμένου νά ἀπολαμβάνουμε τή δι­καί­ωση στήν καθημερι­νό­τη­τα, ἀγνοώντας ὅτι ἡ δι­καί­­ωση δέν εἶναι κάτι ἐφή­μερο οὔτε κάτι πού ἐξαρ­τᾶ­ται ἀπό τόν τρόπο μέ τόν ὁ­ποῖο θά παρου­σιάσουμε ἐ­μεῖς τόν ἑαυτό μας στούς ἄλ­λους, ἀλλά εἶναι κάτι τό ὁποῖο κρίνεται σέ βάθος χρό­νου καί οὐσίας, καί ὁ μό­νος κατάλληλος γιά νά τό κρίνει εἶναι ὁ δικαιο­κρί­της Χριστός, πού δέν κρίνει μέ βάση τή δική μας αὐτο­παρουσίαση, ἀλλά μέ βάση τά μύχια τῆς καρδιᾶς μας πού ἐκεῖνος ὡς καρδιο­γνώ­στης γνωρίζει καί ἐρευνᾶ.

Νά, λοιπόν, ἀδελφοί μου, γιατί ὁ φαρισαῖος δέν δι­και­ώνεται. Γιατί πίσω ἀπό τίς ἀρετές πού προ­βάλλει ὁ φαρισαῖος ὑποκρύπτεται ἕνας ὑπέρμετρος ἐγωισμός, πού δέν περιορίζεται οὔτε ὅταν βρίσκεται ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ. Καί ὁ ἐγωισμός εἶ­ναι αὐτός πού ἀκυρώνει κάθε ἀρετή. Γιατί ἀμαυ­ρώ­νει τήν εἰκόνα της καί συρ­ρικνώνει ὅ,τι καλό συνε­πά­γεται ἐκείνη.

Ἔτσι ὁ κατά τά φαινό­με­να εὐσεβής καί ἐνάρετος φα­ρισαῖος τελικά κατα­­κρί­νε­ται καί καταδικάζεται ὄχι μόνο ἐνώπιον τοῦ Θε­οῦ, ἀλλά καί ἐνώπιον τῶν ἀνθρώπων, γιατί ἡ ὑπερο­ψία κάνει τόν ἄν­θρω­πο ἀν­τιπαθῆ καί σέ ἐκείνους πού μπορεῖ προ­σω­ρινά νά τόν ἐπαινοῦν καί νά τόν ἐπι­βραβεύουν.

Ἀντίθετα ὁ τελώνης δι­και­ώνεται, γιατί παρα­με­ρί­ζοντας τίς ὁποῖες ἀρε­τές μπορεῖ νά εἶχε, ζητᾶ τα­πει­νά τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ, ἀνα­γνωρίζοντας ὅτι σημα­σία γι᾽ αὐτόν δέν ἔχουν οἱ ἔπαι­νοι τῶν ἀνθρώπων, τούς ὁποίους καί δέν ἐπι­διώκει, ἀλλά ἡ κρίση τοῦ Θεοῦ, ἐνώ­πιον τοῦ ὁποίου καί ὁ πιό ἐνάρετος ἄνθρω­πος εἶ­ναι καί πρέπει νά αἰ­σθά­νεται ἁμαρτωλός. Γι᾽ αὐτό καί ἀντί νά ἀπα­ριθμεῖ ὅσα καλά ἔχει κάνει, ζητᾶ μέ συντριβή τήν συγ­χώ­ρηση, τήν ὁποία καί λαμ­­­­βάνει, διότι ὁ Θεός «τα­πεινοῖς δίδωσι χάριν». Καί ἡ χάρη τοῦ Θεοῦ, σέ συν­δυ­α­σμό μέ τήν ταπεί­νωση, δη­μιουργεῖ τίς κα­τάλ­ληλες συνθῆ­κες γιά νά καρποφο­ρήσουν οἱ ἀρετές.

Ἀδελφοί μου, καθώς ἀπό σήμερα εἰσερχόμεθα μέ τή χάρη τοῦ Θεοῦ στήν περίο­δο τοῦ Τριωδίου, σέ μία πε­ρίοδο δηλαδή πνευ­μα­τι­κῆς προ­ετοι­­μασίας γιά τήν ἁγία καί Μεγάλη Τεσσα­ρα­κοστή, ἄς ἐπαναξιολο­γή­σου­με τή συμπεριφορά μας. Ἄς ἐξε­τάσουμε τόν ἑαυτό μας καί τά κίνητρά μας. Ἄς ἐλέγ­ξουμε ποιοῦ εἴδους δι­καίω­ση ζητοῦμε καί ἄς προ­βλη­ματισθοῦμε κατά πό­σο ἀνα­­γνωρίζουμε τήν ἁμαρ­τω­­λότητά μας καί ζη­τ­οῦμε τό ἔλεός τοῦ Θεοῦ, μι­μού­μενοι τόν τελώνη. Διότι, ἐάν ἀναζητοῦμε τή δικαίωση ἀπό τούς ἀνθρώ­πους, ὅπως ὁ φαρισαῖος, τό­­τε θά χά­σουμε τή δικαίω­ση τοῦ Θε­οῦ καί θά βρε­θοῦ­με, ἀν­τί­θε­τα ἀπό τίς προσ­δο­­κίες καί τίς ἐλπίδες μας, μα­κριά του.

 Μητροπολίτης Βεροίας κ. Παντελεήμων