Γιατί Πάπας;

Την εφετινή πανήγυρη της Παναγίας Σουμελά λάμπρυνε με την παρουσία του ο Μακαριώτατος Πάπας και Πατριάρχης Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής κ.κ. Θεόδωρος, επικεφαλής πολυμελούς εκκλησιαστικής αντιπροσωπείας. Αλλά και ο προηγούμενος Πατριάρχης, μακαριστός Πέτρος, είχε επισκεφθεί  την Ιερά Μητρόπολή μας, τον Νοέμβριο 2002.

Το ερώτημα που εύλογα προκύπτει στον καθένα είναι: γιατί ειδικά ο Προκαθήμενος της Αλεξανδρινής Εκκλησίας και μόνον αυτός, εκτός από Πατριάρχης, αποκαλείται και Πάπας;

Είναι αλήθεια ότι και εγώ προσωπικά είχα αναρωτηθεί πολλές φορές κατά το παρελθόν. Και δεν μπήκα στη διαδικασία να το ψάξω, καθώς εύλογα θεώρησα ότι πρόκειται για κάτι που αφορά την 2000 ετή ιστορία του Πατριαρχείου. Να σημειωθεί δε ότι η προσφώνηση του Πατριάρχη Αλεξανδρείας ως Πάπα προϋπήρχε ιστορικά της αντίστοιχης του Ποντίφηκα της Ρώμης.

Το περιεχόμενο του όρου «Πάπας» το κατάλαβα καλύτερα όταν πήγα γιά πρώτη φορά στην ορθόδοξη ιεραποστολή του Κονγκό, πριν ενάμισυ χρόνο. Εκεί, λοιπόν, άκουγα τους μικρότερους να προσφωνούν τους μεγαλύτερους θέτοντας πριν το όνομά τους τη λέξη «παπα», όπως παπα-Μπαζίλ, παπα-Νεστόρ κ.ο.κ. Ρώτησα τότε και μού είπαν ότι η προσφώνηση αυτή δηλώνει σεβασμό του μικρότερου προς τον μεγαλύτερο. Είναι, δηλαδή, κάτι ανάλογο με την προσφώνηση «θείο» ή «θεία», που επίσης αποτελεί, για τη δική μας τουλάχιστον παράδοση, ένδειξη σεβασμού του μικρότερου προς τον μεγαλύτερο. Πληροφορήθηκα, μάλιστα, ότι η προσφώνηση «παπα» δεν συναντάται μόνον στο Κονγκό αλλά και σε πολλά μέρη της Αφρικανικής Ηπείρου. Η διάδοσή του ξεκίνησε από την Αίγυπτο, επεκτάθηκε στην υπόλοιπη Αφρική και σημαίνει «πατέρας» ή, καλύτερα, «πατερούλης».

Έπειτα από αυτά, ο καθένας καταλαβαίνει ότι η προσφώνηση του Πατριάρχη Αλεξανδρείας και ως Πάπα, εκτός από την προφανή ιστορική της διάσταση, έχει σχέση και με την αφρικανική παράδοση. Και δικαιολογημένα, αφού ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας είναι και Πατριάρχης όλης της Αφρικής. Αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία σήμερα, καθώς το Πατριαρχείο εδρεύει μεν στην ιστορική του έδρα, την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, αλλά το μέγιστο τμήμα του ποιμνίου του είναι εγκλατεσπαρμένο σε δεκάδες χώρες της Κεντρικής και Νότιας Αφρικής, εκεί όπου δραστηριοποιούνται οι ορθόδοξες ιεραποστολές. Συνεπώς, η προσφώνηση «Πάπας» θα μπορούσε να ερμηνευθεί και συμβολικά. Δηλαδή, ως αναγνώριση από πλευράς των Αφρικανών Ορθοδόξων του αγώνα του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας για τον ευαγγελισμό τους εις Χριστόν, αλλά και της πνευματικής πατρότητας, που με τόσο σεβασμό αποδίδουν στο πρόσωπο του εκάστοτε Προκαθημένου της Αλεξανδρινής Εκκλησίας.

Αρχιμ. Γεώργιος Χρυσοστόμου

Πρωτοσύγκελλος της Ιεράς Μητροπόλεως Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας

Καθηγητής στην Ανώτατη Εκκλησιαστική Ακαδημία Θεσσαλονίκης