Άσκηση, μία ακατανόητη έννοια;

Η ολοκλήρωση του ανθρώπου προϋποθέτει μία αδιάκοπα ενδεχόμενη δυνατότητα εσωτερική μεταστροφής του ανθρώπου, δηλαδή μετάνοια, αλλαγή του νου και των κριτηρίων, πέρασμα από το μέτρο ζωής που είναι η ευζωία, στο μέτρο ζωής που είναι η άσκηση. Και άσκηση σημαίνει απάρνηση του εγώ, δυναμική πάλη του ανθρώπου να υπερβεί  τα απρόσωπα –ατομικά- στοιχεία της βιολογικής του φύσης, να ολοκληρωθεί μέσα από τη σχέση με το Θεό και τους συνανθρώπους του, στην προσωπική του μοναδικότητα και ανομοιότητα, που μόνο με την αγάπη μπορεί να πραγματωθεί.

Και ακόμα πιο συγκεκριμένα, άσκηση σημαίνει την υποταγεί του ατόμου στην καθολική πείρα της εκκλησίας, με σκοπό τη μετοχή στο λειτουργικό τυπικό, στο μυστήρια, στη νηστεία που η Εκκλησία ορίζει, στην εγκράτεια, στις πράξεις της φιλαδελφείας, με αυτό το περιεχόμενο η άσκηση δεν είναι στέρηση και μιζέρια ζωής, εχθρότητα για τα σώμα και απαξίωση της ύλης, όπως την εμφάνισαν οι κατά καιρούς μανιχαίοι και πουριτανοί, είναι απαρχή της μεταμόρφωσης του θανάτου σε ζωή, νέκρωση των ατομικών επιθυμιών για χάρη της « όντως ζωής», που είναι η ζωή του προσώπου.

Μέσα στην Παράδοση της Εκκλησίας, η άσκηση είναι «φιλοκαλία», έρωτας για το κάλλος της «ατέλεστης τελειότητας» που είναι η προσωπική ολοκλήρωση, η αποκατάσταση στην πρώτη της ομορφιά της αμαυρωμένης εικόνας του Θεού στον άνθρωπο.

 Σήμερα για ένα πολύ μεγάλο αριθμό ανθρώπων, «ορθόδοξων χριστιανών», η άσκηση, ακόμα και σαν έννοια ή λέξη είναι ακατανόητη. Αν μιλήσει κανείς σήμερα για νηστεία και εγκράτεια και εκούσιο περιορισμό των ατομικών επιθυμιών, είναι σίγουρο πως θα εισπράξει χαμόγελα συγκατάβασης ή ειρωνείας.

Αυτό βέβαια, δεν εμποδίζει τους ανθρώπους να έχουν τις «μεταφυσικές τους πεποιθήσεις», να πιστεύουν σε κάποιο «ανώτερο ον» ή στον «γλυκύ Ιησού», που δίδαξε μια θαυμάσια Ηθική. Αλλά το ερώτημα είναι, τι χρειάζονται οι «μεταφυσικές πεποιθήσεις», όταν δεν δίνουν ούτε στο ελάχιστο, μία πραγματική (όχι θεωρητική) απάντηση στο πρόβλημα του θανάτου, στο σκάνδαλο της διάλυσης του κορμιού μέσα στο χώμα.

Αυτή η απάντηση βρίσκεται μόνο στην γνώση που χαρίζει η άσκηση, η σπουδή, στο ίδιο μας το σώμα, της αντίστασης του θανάτου, η δυναμική υπερνίκηση της νέκρωσης του θανάτου. Και όχι οποιαδήποτε άσκηση, αλλά εκείνη που αποτελεί συμμόρφωση με το «υπόδειγμα» του Χριστού, που αποδέχθηκε εκούσι το θάνατο για να καταλύσει το θάνατο. «Θανάτω θάνατον πατήσας». Κάθε εκούσια νέκρωση της «παρά φύσιν» εγωκεντρικότητας είναι δυναμική κατάργηση του θανάτου και θρίαμβος της ζωής του προσώπου.
 Για να φτάσει τελικά ο άνθρωπος στη γεμάτη εμπιστοσύνη παράδοση του κορμιού του, που είναι το έσχατο οχυρό του θανάτου, στα χέρια του Θεού, στην αγκαλιά της «γης του Κυρίου» στο πλήρωμα της κοινωνίας των αγίων.

Χρήστος Γιανναράς

Το προνόμιο της απελπισίας