Τί σημαίνει το μοναχικό σχήμα και πριν από αυτό τί είναι η κουρά των μαλλιών του μοναχού;

Ερώτηση: Τί σημαίνει το μοναχικό σχήμα και πριν από αυτό τί είναι η κουρά των μαλλιών του μοναχού;

Απόκριση: Όπως το πρώτο από όλα τα μέλη του σώματός μας είναι το κεφάλι, έτσι και μέσα στην ψυχή ο νους έχει θέση κεφαλής. Από αυτόν λοιπόν πρέπει να αποκόπτουμε όλες τις κοσμικές έννοιες.(κουρά των μαλλιών).

Το σχήμα που φοράμε είναι το κολόβιο, που δεν έχει μανίκια, η δερμάτινη ζώνη, το πολυσταύρι και το κουκούλι. Αυτά είναι σύμβολα, και πρέπει να μάθουμε τι σημασία έχουν για μας τα σύμβολα του σχήματός μας.

Γιατί φοράμε το κολόβιο που δεν έχει μανίκια; Ενώ όλοι οι άλλοι έχουν μανίκια, γιατί εμείς δεν έχουμε; Τα μανίκια είναι σύμβολα των χεριών. Και τα χέρια χρησιμοποιούνται για πρακτικά έργα. Όταν λοιπόν μας έρχεται ο λογισμός να κάνουμε με τα χέρια μας κάτι που μας υπαγορεύει ο «παλαιός άνθρωπος», ας υποθέσουμε να κλέψουμε ή να δείρουμε ή να κάνουμε οποιαδήποτε άλλη αμαρτία χρησιμοποιώντας τα χέρια μας, πρέπει να παρατηρούμε το σχήμα μας και να βλέπουμε ότι δεν έχουμε μανίκια, δηλαδή δεν έχουμε χέρια για να κάνουμε κάποια πράξη που υπαγορεύει ο «παλαιός άνθρωπος».

Το κολόβιό μας έχει ακόμα και κάποιο κόκκινο σημάδι. Τι σημαίνει αυτό το κόκκινο σημάδι; Καθένας που μπαίνει στο στρατό του βασιλιά έχει πορφύρα στη χλαίνη του. Γιατί επειδή ο βασιλιάς φοράει πορφύρα, όλοι όσοι ανήκουν στο στρατό του βάζουν πορφύρα πάνω στη χλαίνη τους, δηλαδή το βασιλικό ένδυμα, για να δείξουν μ’ αυτό ότι ανήκουν στο βασιλιά και ότι μπαίνουν στο στρατό για χάρη του. Έτσι και εμείς βάζουμε κόκκινο σημάδι στο κολόβιό μας, θέλοντας να δείξουμε ότι γίναμε στρατιώτες του Χριστού και έχουμε υποχρέωση να υπομείνουμε για χάρη Του όλα τα παθήματα, όσα Αυτός υπέμεινε για μας. γιατί και όταν έπαθε ο Κύριός μας, φόρεσε την πορφύρα. Πρώτα σαν βασιλιάς, επειδή Αυτός είναι «ο βασιλεύς των βασιλευόντων και Κύριος των κυριευόντων», και έπειτα σαν πρόσωπο που το περιγελούσαν εκείνοι οι ασεβείς. Και εμείς λοιπόν φορώντας το κόκκινο σημάδι, υποσχόμαστε, όπως είπα, να υποφέρουμε όλα τα παθήματά Του. Και όπως ακριβώς ο στρατιώτης δεν εγκαταλείπει το στρατό για να πάει να γίνει γεωργός ή πραγματευτής, γιατί τότε χάνει τη θέση του στο στρατό, όπως λέει ο Απόστολος: «ουδείς στρατευόμενος εμπλέκεται ταις του βίου πραγματείες, ίνα τω στρατολογήσαντι αρέση» (Β’ Τιμ.2,4), έτσι και εμείς πρέπει να αγωνιστούμε ώστε να μην έχουμε φροντίδα για κανένα από τα πράγματα αυτού του κόσμου και ν’ απασχοληθούμε μόνο με το Θεό, όπως λέει ο Απόστολος: «ίνα η η παρθένος ευπάρεδρος και απερίσπαστος»(Α’ Κορ.7,34-35).

Έχουμε ακόμα και δερμάτινη ζώνη στη μέση μας. γιατί τη φοράμε; Η ζώνη που φοράμε, συμβολίζει πρώτα ότι είμαστε έτοιμοι να διακονούμε. Γιατί καθένας που θέλει να δουλέψει, πρώτα ζώνεται και έτσι αρχίζει τη δουλειά, όπως λέει: « Έστωσαν αι οσφύες υμών περιεζωσμέναι»(Λουκ.12,35). Και ακόμη, όπως ακριβώς η ζώνη γίνεται από νεκρωμένο δέρμα, έτσι και εμείς να νεκρώσουμε τη φιληδονία μας. Γιατί η ζώνη φοριέται πάνω στη μέση μας. εκεί βρίσκονται τα νεφρά, που όπως λέγεται είναι η έδρα των επιθυμιών της ψυχής. Και αυτό σημαίνει εκείνο που λέει ο Απόστολος: «Νεκρώσατε τα μέλη τα επί της γης, πορνείαν, ακαθαρσίαν κ.τ.λ.» (Κολ.3,5).

Έχουμε και πολυσταύρι (ανάλαβος). Το πολυσταύρι φοριέται σταυρωτά πάνω στους ώμους μας. αυτό σημαίνει ότι βαστάζουμε το σύμβολο του σταυρού στους ώμους μας, καθώς λέει: «Άρον τον σταυρόν σου και ακολούθει μου»(Ματθ.16,24). Και τι άλλο σημαίνει ο σταυρός παρά τέλεια νέκρωση, που κατορθώνεται μέσα μας με την πίστη μας στο Χριστό; Γιατί η πίστη , όπως λέει πάλι στο Γεροντικό, περιορίζει όλα τα εμπόδια και μας ελευθερώνει το δρόμο για την άσκηση, που μας οδηγεί σ’ αυτήν την απόλυτη νέκρωση. Δηλαδή, να νεκρώσει κανείς τον εαυτό του απ’ όλα τα κοσμικά πράγματα και τις υποθέσεις. Κι αν άφησε γονείς, ν’ αγωνιστεί και εναντίον της επιθυμίας γι’ αυτούς. Το ίδιο και αν άφησε χρήματα ή κτήματα. Και για κάθε πράγμα που αρνήθηκε κανείς, πρέπει ν’ αρνηθεί και την επιθυμία του, όπως ακριβώς έχουμε ήδη πει. Και αυτή είναι η τέλεια αποταγή.

Φοράμε και το κουκούλι. Αυτό είναι σύμβολο της ταπεινώσεως. Γιατί τα μικρά βρέφη τα άκακα φοράνε κουκούλια. Ο ώριμος άνθρωπος δε φοράει κουκούλι. Εμείς λοιπόν, γι’ αυτό το φοράμε, για να γίνουμε νήπια στην κακία, όπως λέει ο Απόστολος: « Μη παιδία γίνεσθε ταις φρεσίν, αλλά τη κακία νηπιάζετε»(Α’ Κορ.14,20). Τι σημαίνει να γίνουμε νήπια στην κακία; Το νήπιο, που δεν έχει κακία, αν το εξευτελίσουν, δε θυμώνει, και αν το τιμήσουν δεν κενοδοξεί. Αν κανείς του πάρει ότι έχει, δε στεναχωριέται, γιατί είναι άκακο. Δεν επιδιώκει την ικανοποίηση του πάθους του, δε διεκδικεί δόξα που δεν του ανήκει.

Το κουκούλι είναι ακόμα σύμβολο της χάριτος του Θεού, γιατί όπως ακριβώς το κουκούλι σκεπάζει και προστατεύει το κεφάλι του παιδιού, έτσι και η Χάρη του Θεού σκέπει το νου μας, όπως λέει το Γεροντικό: «Το κουκούλι είναι σύμβολο της χάριτος του Σωτήρα μας Θεού που μας σκεπάζει το ‘ηγεμονικό’ και περιθάλπει τη νηπιότητα που μας χαρίζει ο Χριστός, και την προστατεύει από εκείνους που πάντοτε την κτυπούν και επιχειρούν να την πληγώσουν».

Να λοιπόν, έχουμε ζώνη στην μέση μας, που φανερώνει τη νέκρωση της άλογης επιθυμίας, και πολυσταύρι στους ώμους, που είναι ο σταυρός. Έχουμε και το κουκούλι, που φανερώνει την ακακία και την «εν Χριστώ» νηπιότητα.

Ρωσικό μοναχικό σχήμα

Το ράσο, επειδή είναι τετράγωνο, και ο κόσμος αποτελείται από τέσσερα στοιχεία, σημαίνει ότι πρέπει εμείς να περιβληθούμε τη φυσική θεωρία, ώστε να μη βλέπουμε τα ορατά πράγματα, για να ικανοποιούμε τις αισθήσεις μας και να τρέφουμε τα πάθη, αλλά μέσω του λόγου που υπάρχει σ’ αυτά να οδηγούμαστε στο δημιουργό τους.

Τέλος τα μαύρα φορέματα σημαίνουν  ότι πρέπει να είμαστε αφανείς για τον κόσμο, επειδή η πολιτεία μας βρίσκεται στον ουρανό. Και αν κάποιος θεωρήσει το παλλίο (ράσο), που είναι τετράγωνο, ότι αναφέρεται στις τέσσερες γενικές αρετές, δεν θα αστοχήσει από το ορθό.

Μάξιμος Ομολογητής (7^ος αι.)