Ποια τραγούδια μπορεί να ακούει ένας χριστιανός;

Ως γνωστόν οι αγαθοί άγγελοι υμνούν και δοξολογούν ακατάπαυστα τη Παναγία Τριάδα. Πώς όμως την υμνούν, πώς τραγουδούν, ποιο είναι αυτό το στοιχείο το οποίο κάνει τους ύμνους τους Θεάρεστους;
Αυτό βεβαίως το ερώτημα θα μείνει αναπάντητο μέχρι να έρθει η ώρα που θα ακούσουμε και εμείς την υπερκόσμια αυτή αγγελική μελωδία…(με τη Χάρη του Θεού)
Ας έρθουμε λοιπόν στην ανθρώπινη μουσική και να θέσουμε το ερώτημα, άραγε υπάρχει κάποια ανθρώπινη μουσική που να ευαρεστεί τον Θεό, υπάρχει άραγε κάποια μουσική και γενικότερα τραγούδια που να μην μας απομακρύνουν από τον Θεό;
Η Εκκλησία βεβαίως χρησιμοποιεί την βυζαντινή μουσική στην λατρεία της. Είναι μία μουσική η οποία εξυπηρετεί τις λατρευτικές ανάγκες του Σώματος του Χριστού και θα λέγαμε είναι η μουσική αυτή η οποία κατεξοχήν – παίρνοντας υπ’ όψιν μας λόγο και μέλος- ευάρεστη στον Θεό.
Επίσης η κλασική μουσική παίζεται πολύ συχνά στους ραδιοφωνικούς σταθμούς των Μητροπόλεων έχοντας όμως συνήθως το μειονέκτημα της άνευ στίχων μουσικής σύνθεσης. Γι’ αυτό κιόλας είναι πιο «ακίνδυνη» μουσική…
Όμως τι γίνεται με τα τραγούδια; Στους ραδιοφωνικούς σταθμούς των Μητροπόλεων ακούμε μόνο «Παραδοσιακά τραγούδια», τραγούδια δηλαδή που φέρανε μαζί τους οι ξενιτεμένοι πρόγονοί μας ή και τραγούδια που γεννήθηκαν πολλά χρόνια πριν.
Από την άλλη μεριά η πλειονότητα των ανθρώπων της Εκκλησίας απαξιώνουν τραγούδια που γράφτηκαν στις ημέρες μας, ή τραγούδια που δεν ανήκουν στα «Παραδοσιακά» ή στα «Δημοτικά» κ.ο.κ. Γιατί λοιπόν γίνεται αυτό;

Το θέμα είναι τεράστιο…προκαταβολικά θα πω ότι σκοπός αυτού του μικρού άρθρου δεν είναι να απαξιώσουμε την μουσική των προγόνων μας αλλά να θέσουμε (κατά την γνώμη μας) τα ορθά κριτήρια που κάνουν ένα τραγούδι «άξιο» για να παιχτεί σε έναν εκκλησιαστικό ραδιοφωνικό σταθμό.
Έχω γίνει μάρτυρας πολλές φορές να ακούγεται μία ομιλία σε έναν εκκλησιαστικό σταθμό π.χ. Περί Μετανοίας και αμέσως μετά να ακούγονται Παραδοσιακά τραγούδια που έχουν στίχους όπως οι παρακάτω:

«Αγάπησα μια κόρη στον πάνω μαχαλά
που'χει τα μαύρα μάτια και τα ξανθά μαλλιά.
Από λίγο-λίγο γίνεται πολύ.

Έχει και μες τα στήθεια, χρυσή πορτοκαλιά
που κάνει πορτοκάλια κι είναι πολύ γλυκά.

Τα μάτια σου τα μαύρα που με κοιτάζουνε,
χαμήλωσέ τα, φως μου, γιατί με σφάζουνε.

Εμένα δε με μέλει πως αγαπάς αλλού
φοβούμαι μη σου πάρουν τη γνώμη και το νου.»

Δεν μπορώ να καταλάβω πως είναι δυνατόν ένα τέτοιο τραγούδι να γίνεται αποδεκτό από ένα εκκλησιαστικό ραδιόφωνο ή να παίζεται σε κατηχητικές συνάξεις ή εκδηλώσεις Μητροπόλεων επειδή και μόνο εκτελείται από παραδοσιακά όργανα, και να μην λαμβάνεται καθόλου υπ’ όψιν των υπευθύνων η ρηχή (για να μην χαρακτηριστεί αλλιώς) θεματολογία….
Παρόμοια μπορούμε να δούμε και άλλους στίχους δημοφιλών παραδοσιακών τραγουδιών τα οποία ακούγονται ευχάριστα στα αυτιά κάποιων χριστιανών…όπως το παρακάτω:

«Έλα Αναστούδα, κάτσι να σε πω
παράτησε το Χρήστο να σε πάρω ‘γώ

Παράτησε το Χρήστο, Αναστασούδα μου
παράτησε το Χρήστο να σε πάρω ‘γώ
παράτησε το Χρήστο, Αναστασούδα μου
παράτησε το Χρήστο να σε πάρω ‘γώ

Πώς να τον παρατήσω, τον πονώ πολύ
πολύ μικρή μι πήρε, δώδεκα χρονί

Ή το παρακάτω:

«Αυτά τα μάτια τα γλυκά, για πες μου που τα βρήκες,
τα είχες, για τα αγόρασες, για δανεικά τα πήρες.
Για μαύρα μάτια χάνομαι, για γαλανά πεθαίνω
για αυτά τα κρασογάλανα στον Άδη κατεβαίνω

Τα μαύρα μάτια την αυγή δεν πρέπει να κοιμούνται,
μον΄ πρέπει ν'αγκαλιάζονται και να γλυκοφιλιούνται.
Αυτά τα μάτια τα γλυκά, πουλί μου που τα ήβρες
και με αυτά με πλάνεσες και σκλάβο σου με πήρες.»

Τα παραδείγματα όπως ανέφερα είναι πάρα πολλά…σχεδόν όλα τα Παραδοσιακά τραγούδια μιλούν για επίγειους έρωτες ή για την ξενιτιά. Τίποτα παραπάνω, τίποτα λιγότερο δεν μπορούν να προσφέρουν παρά μόνο μία στιγμή διασκέδασης για χορό και πανηγύρια ή για μοιρολόγι.
Δεν μπορώ λοιπόν να εννοήσω αυτό το σκεπτικό, από την μία με όλα αυτά που μας λένε οι πατέρες της Εκκλησίας μας να στοχαζόμαστε πάντοτε πάνω στην Αγάπη του Θεανθρώπου, πάνω στην υπερβατικότητα του είναι μας και από την άλλη να ακούμε στα ραδιόφωνά μας ή στο σπίτι μας όλα αυτά τα δήθεν αποδεκτά από την Εκκλησία.
Όχι!!!... η Εκκλησία δεν πρέπει να αποδέχεται τα παιδιά της να γαλουχούνται πνευματικά με τέτοια ακούσματα - και από μουσικής αλλά κυρίως από στιχουργικής πλευράς.
Κανένα είδος μουσικής δεν μπορεί να αυτοανακηρυχτεί «Θεάρεστο» επειδή και μόνο χρησιμοποιεί παραδοσιακά όργανα, κανένα είδος μουσικής δεν μπορεί να χαρακτηριστεί «δαιμονικό» επειδή και μόνο χρησιμοποιεί σύγχρονα μουσικά μορφώματα!!! Και αυτό επιτέλους θα πρέπει να γίνει κατανοητό.
Στην σύγχρονη πραγματικότητα υπάρχουν άνθρωποι που γράφουν μουσική και χρησιμοποιούν στίχους για τα τραγούδια τους οι οποίοι φανερώνουν ένα ασυγκρίτως μεγαλύτερο στοχαστικό μεγαλείο από  την πλειονότητα των «ανύπαρκτων» – από πνευματικής πλευράς- Παραδοσιακών τραγουδιών.
Στίχοι οι οποίοι κρύβουν μία απεγνωσμένη αναζήτηση του Θείου, του Θεού….τραγούδια που διαγράφουν μία πορεία προς το υπερβατικό, που θέτουν μεγάλα υπαρξιακά ερωτήματα, που καταγράφουν μεγάλες αλήθειες της ανεπάρκειάς μας.
Τέτοια τραγούδια σπανίζουν στον χώρο των Παραδοσιακών μιας και τα παραδοσιακά τραγούδια κυρίως είναι για χορούς και πανηγύρια ή μοιρολόγια.
Μουσικά σχήματα, τραγουδοποιοί ειδικά στην Ελλάδα που καταγράφουν όλα αυτά τα υπαρξιακά ερωτήματα, τις κοινωνικές ανισορροπίες, την φιλοσοφική-ποιητική προσέγγιση της καθημερινότητας, το υπερβατικό, το υπέρλογο, την αναζήτηση του Θεού ΥΠΑΡΧΟΥΝ και μας καλούν να τους ανακαλύψουμε. Και νομίζω αξίζει να ανακαλύψουμε αυτούς τους καλλιτέχνες όχι διότι έχουν μία αψεγάδιαστη ζωή (διότι κάτι τέτοιο δεν είναι το ζητούμενο αλλά ούτε και  ζητείτε από τους τραγουδιστές και τους οργανοπαίχτες της Παραδοσιακής μουσικής…άρα θα ήταν κάτι το υποκριτικό να ζητείται) αλλά διότι μπορούν μέσα από το έργο τους να μας κρατούν προβληματισμένους, υποψιασμένους για το άγνωστο, μοιράζοντας από την δική τους καλλιτεχνία… ψεγάδια στοχασμού.

Η μουσική είναι ένα «Θείο Δώρο»… το πώς κάποιος θα την χρησιμοποιήσει είναι άλλο θέμα. Η ηλεκτρική κιθάρα δεν είναι όργανο του Σατανά, και το κανονάκι ή η άρπα όργανο των Αγγέλων. Δεν μπορούμε να κατακρίνουμε ένα ολόκληρο είδος μουσικής όπως η Ροκ ή η Ποπ επειδή μέσα στους κόλπους τους υπάρχουν και άνθρωποι οι οποίοι δεν σέβονται τον Χριστιανισμό διότι τέτοιοι άνθρωποι υπάρχουν και στην Παραδοσιακή μουσική και στην Κλασική μουσική και σε όλα τα είδη μουσικής.
Τα κριτήρια λοιπόν που θα πρέπει να έχουμε για ένα τραγούδι δεν είναι σε ποιο είδος ανήκει αλλά το τι μπορεί να μας προσφέρει.
Δεν νοείται Χριστιανός που να μην φιλοσοφεί την ζωή του, να μην στοχάζεται πάνω στις πράξεις του, στον βίο του, στο υπέρλογο άγνωστο που μας καλεί να το γνωρίσουμε…
Στίχοι όπως οι παρακάτω αποδεικνύουν ότι υπάρχουν ακόμα Έλληνες τραγουδοποιοί ( για να μην μιλήσουμε για ξένους που είναι αρκετοί) που μπορούν να προσφέρουν στον κάθε Χριστιανό μία πιο βαθειά μουσική εμπειρία…

«Ζητάω βοήθεια από ανήμπορα χέρια
που ριγούν στην αγάπη και τον τρόμο.
Πήρες λάθος τον δικό μου δρόμο
και ψάχνεις το φως μου σε σβησμένα αστέρια.

Η απουσία Σου μ' εξουθενώνει
και δεν μπορώ να συνηθίσω.
Νιώθω να προχωράω μπροστά
μα πάντα φτάνω πίσω.
Κι αυτή η αλήθεια με σκοτώνει.

Σβήνω τα ίχνη από τα ψέματά μας
παραπατάω στη σιωπή.
Έγινε η απώλεια συνήθειά μας
κι ο έρωτας μια άρρωστη κραυγή.»
Διάφανα Κρίνα

Οι Χριστιανοί που ακούνε τους Εκκλησιαστικούς Ραδιοφωνικούς Σταθμούς είναι συνήθως άνθρωποι της τρίτης ηλικίας…γιατί άραγε; Γιατί σήμερα οι νέοι απαξιώνουν τους Εκκλησιαστικούς Σταθμούς; Διότι απλούστατα από μουσικής πλευράς δεν μπορούν να προσφέρουν τα αναμενόμενα….και αυτό πού περιμένει σήμερα ο νέος δεν είναι σαχλοτράγουδα… αλλά μουσικές ποιητικές διαδρομές που θα τον οδηγήσουν σε προβληματισμό, σε μία θεολογική προσέγγιση των στίχων, σε μία ψυχαγωγική αφύπνιση!!!
Πολλοί όροι που χρησιμοποιούνται σε τραγούδια όπως η Αγάπη, ο Έρωτας…κατακρίνονται από ποιμένες της Εκκλησίας μας ενώ οι Θεοφόροι Πατέρες δεν είχαν κανένα πρόβλημα να τους χρησιμοποιήσουν ακόμα και σε θεολογικά τους έργα.

Υπάρχει μία τάση να δαιμονοποιούμε ότι το καινούργιο…το internet, την σύγχρονη μουσική, την σύγχρονη τέχνη γενικότερα, τις νέες ανακαλύψεις των επιστημών κ.τ.λ. ενώ κάτι τέτοιο σίγουρα δεν είναι σύμφωνο με το πνεύμα των Πατέρων της Εκκλησίας οι οποίοι ήταν πάντα «ανοικτοί», πάντα πρόθυμοι να μάθουν, να δοκιμάσουν και να χρησιμοποιήσουν προς δόξα Θεού το κάθε τι!!!!
Η τυποποίηση των προτύπων του παρελθόντος και η υπεραξία που τους δίνουμε δυστυχώς έχει κάνει τους σύγχρονους Χριστιανούς να φοβούνται το καινούργιο, να τρέμουν στην ιδέα της ανακαίνισης.
Κανένα τραγούδι δεν μπορεί να απαξιωθεί από κανέναν με βάση μόνο το κριτήριο: «από ποιον γράφτηκε ή το πότε γράφτηκε»…ένα τραγούδι έχει αξία όταν μιλά στην ψυχή ενός ανθρώπου, όταν προσφέρει στον ακροατή του κάτι περισσότερο από μία μουσική μελωδία, όταν προσφέρει στον ακροατή του την ελευθερία της θεολογικής του σκέψης.
Το λιγότερο λοιπόν που μπορούμε να πούμε είναι ότι είναι τουλάχιστον ανορθόδοξο το να φοβούνται πολλοί εκκλησιαστικοί άνδρες να τολμήσουν μία αλλαγή όσο αφορά την μουσική που πλαισιώνει τα ραδιόφωνα της Εκκλησίας.

Είναι τραγικό να επιμένουν πολλοί χριστιανοί σε μία εχθρική στάση απέναντι σε μουσικά σχήματα τα οποία επιθυμούν κάτι το παραπάνω από μία μπαγιάτικη νοθευμένη  «χριστιανική μουσικοπαιδεία».
Ο νέος, η νέα ή μάλλον αυτοί που νιώθουν νέοι και έχουν μέσα τους ακόμα ζωντανή την αγωνιά για το τώρα και το μετά, την διάθεση για γνώση, την υποψία για το ανυποψίαστο, την αγάπη για τον Ηγαπημένο, την ζωντάνια του καινούργιου, την αναγνώριση της νιότη του διαχρονικού, τον Έρωτα για την Ζωή- για τα απλά και τα σύνθετα…θα ακούν σε κάθε νότα,σε κάθε στίχο  του παρελθόντος, του τώρα ή του μετά...την μουσική των Αγγέλων – την μουσική της Θεολογίας μας…

αρχιμ. Παύλος Παπαδόπουλος