ΠΟΙΜΑΝΤΟΡΙΚΗ ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ ΘΕΟΦΑΝΕΙΩΝ

«Επίγειον το φαινόμενον, αλλ᾽ υπέρ τους ουρανούς το νοούμενον».

Τρία παράδοξα και ασυνήθιστα γεγονότα συγκεφαλαιώνει η σημερινή μεγάλη εορτή των Θεοφανείων.

Ο Υιός και Λόγος του Θεού προσέρχεται ως άνθρωπος για να βαπισθεί στα ρείθρα του Ιορδάνου· ο αναμάρτητος Θεός κλείνει την κεφαλή ενώπιον ενός ανθρώπου, για να δείξει στον άνθρωπο τον δρόμο της ταπεινώσεως ως τον μοναδικό δρόμο για τη σωτηρία του.

Το Πνεύμα το άγιο, αν και ως πνεύμα αόρατο, εμφανίζεται «εν ετέρα μορφή», για να βεβαιώσει «του λόγου ασφαλές», για να επιβεβαιώσει με την παρουσία του την αλήθεια του λόγου του Θεού-Πατρός. 

Ο αόρατος και ακατάληπτος Θεός ακούεται ως φωνή εξ ουρανού και μαρτυρεί περί του βαπτιζομένου Υιού και Λόγου του λέγοντας: «ούτός εστιν ο Υιός μου ο αγαπητός, εν ω ηυδόκησα».

Αν η γέννηση του Χριστού θεωρείται και χαρακτηρίζεται ως συγκατάβαση του δευτέρου προσώπου της Παναγίας Τριάδος, που ως άνθρωπος γεννάται επί γης, «ίνα θεόν τον Αδάμ απεργάσηται», σήμερα συγκαταβαίνουν και τα τρία πρόσωπα της Παναγίας Τριάδος στην ανθρώπινη αδυναμία, και εμφανίζονται επί γης για να αποκαλύψουν στον χοϊκό  άνθρωπο τα μυστήρια του ουρανού· για να αποκαλύψουν στον πεπτωκότα άνθρωπο την αγάπη του Θεού, που δεν στέλνει απλώς τον Υιό του «ίνα σώση τον κόσμο», αλλά μετέχει ενεργά ως αχώριστος Τριας στο έργο της σωτηρίας του. Γι᾽ αυτό και δικαιολογημένα ψάλλει ο ιερός υμνογράφος: «Επίγειον το φαινόμενον, αλλ᾽ υπέρ τους ουρανούς το νοούμενον».

Η Θεοφάνεια που εορτάζουμε σήμερα είναι μόνο το «φαινόμενο», είναι μόνο ο τρόπος που χρησιμοποιεί από την πολλή αγάπη του προς τον άνθρωπο ο Θεός για να του υποδείξει το «νοούμενον» που υπερβαίνει τους ουρανούς. Όχι μόνο γιατί η αγάπη και η ευσπλαγχνία του Θεού για το πλάσμα του υπερβαίνει κάθε όριο, εφόσον παρά την παρακοή του και την εκούσια απομάκρυνσή του ο Θεός γίνεται άνθρωπος και θυσιάζεται για να τον καταστήσει κληρονόμο της βασιλείας του· όχι μόνο γιατί το μυστήριο της τρισυποστάτου Θεότητος και της εν κοινωνία αγάπης συνυπάρξεως των τριών προσώπων εις εν υπερβαίνει τη λογική και των ανθρώπων και των αγγέλων, αλλά και γιατί μέσω της σημερινής Θεοφανείας διδάσκεται ο άνθρωπος να βλέπει πέρα από τα σχήματα του κόσμου· διδάσκεται ότι το μυστήριο του Θεού δεν εξαντλείται στα επίγεια πράγματα αλλά στοχεύει στα επουράνια· στοχεύει στο να μεταποιήσει τον άνθρωπο από χοϊκό σε ουράνιο, από εφήμερο σε αιώνιο· στοχεύει στο να μεταποιήσει την κτίση και πάλιν «εις καλήν λίαν», όπως ήταν όταν τη δημιούργησε ο Θεός και όχι όπως εξαχρειώθηκε δια της αμαρτίας του ανθρώπου.

Η κάθαρση και ο αγιασμός των υδάτων τον οποίο επιτελεί σήμερα ο Χριστός δια της εν Ιορδάνη βαπτίσεώς του και επιτελούμε και εμείς σε όλους τους ορθοδόξους ναούς δια του Μεγάλου Αγιασμού, είναι κατά το φαινόμενο επίγειο γεγονός, κατά την ουσία όμως και το νοούμενο υπερβαίνει τους ουρανούς. Διότι το ύδωρ του Αγιασμού γίνεται «καθάρσιον ψυχών και σωμάτων», εφόσον το δεχόμαστε με ταπείνωση και πίστη. Εφόσον κλίνουμε με ταπείνωση νοερά τον αυχένα της ψυχής και του σώματος, όπως ο Χριστός ενώπιον του Προδρόμου, και αναγνωρίζουμε την ασθένεια και την αναξιότητά μας. Εφόσον έχουμε τη διάθεση να μιμηθούμε την υπακοή του Χριστού στο θέλημα του ουρανίου Πατρός του, για να ευδοκεί και σε μας ο Θεός. Εφόσον ζητούμε από το Πανάγιο Πνεύμα να σκηνώσει στις ψυχές μας και να μας οδηγεί στον δρόμο της αληθείας του Θεού.

Βιώνοντας σήμερα το επίγειο φαινόμενο της θείας Επιφάνειας, ας παρακαλέσουμε, αδελφοί μου, τον Θεό να μας αξιώσει να κατανοήσουμε και να βιώσουμε και το «υπέρ τους ουρανούς νοούμενον» μυστήριο της αγάπης του, για να τύχουμε της σωτηρίας.

Διάπυρος προς τον εν Ιορδάνη επιφανέντα Θεόν ευχέτης

† Ο Μητροπολίτης Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας Παντελεήμων