Μουσικὸ Σύμπαν:ΚΒΑΝΤΙΚΑ ΜΕΛΗ...ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΑΙΝΟΥΣ ΤΩΝ ΚΟΥΑΡΚ ΣΤΟ ΙΣΟΚΡΑΤΗΜΑ ΤΩΝ ΜΑΥΡΩΝ ΤΡΥΠΩΝ.

ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟΙ ΔΙΑΛΟΓΟΙ

Βέροια  3-2-2013

Μουσικὸ Σύμπαν

Ἀγαπητοὶ πνευματικοὶ συνδαιτημόνες,

 Μὲ ἰδιαίτερη χαρὰ ἀποδέχθηκα τὴν πρόσκληση νὰ ὁμιλήσω στὴ σειρὰ τῶν Ἀκαδημαϊκῶν Διαλόγων καὶ εὐχαριστῶ ταπεινῶς τὸν Πανοσιολογιώτατο Ἀρχιμανδρίτη π. Ἀρσένιο Χαλδαιόπουλο γιὰ τὴν τιμή.

Ὁ τίτλος τῆς ἀποψινῆς ὁμιλίας εἶναι ὄντως λίγο περίεργος, ἀλλὰ νομίζω ὅτι σὲ συνδυασμὸ καὶ μὲ τὴν ἐκδήλωση ποὺ ἀκολουθεῖ, τῆς κοπῆς τῆς βασιλόπιτας τῶν ἱεροψαλτῶν, προδιαθέτει κάπως γιὰ τὸ περιεχόμενο τῆς ὁμιλίας. Μουσικὸ Σύμπαν λοιπὸν κι ἂς ξεκινήσῃ ἡ ἀντίστροφη μέτρηση, γιὰ νὰ ἐκτοξεύσουμε νοῦ καὶ καρδία πρὸς τὴν ἄνω καὶ τὴν εἰς βάθος ἀναφορὰ πρὸς τὶς μουσικὲς συμπαντικὲς δομὲς τόσο στὸ μικρόκοσμο, ὅσο καὶ στὸν μακρόκοσμο, ὅπως αὐτὲς καταγράφονται ἐπὶ τοῦ παρόντος κατὰ τὴ σύγχρονη ἐπιστημονικὴ θεώρηση.

Τὸ Σύμπαν παίζει μουσική, μᾶλλον δὲ ἐκκλησιαστικὴ βυζαντινὴ μουσική. Τὸ Σύμπαν εἶναι ἕνας ἀκοίμητος ψαλμωδός. «Οἱ οὐρανοὶ διηγοῦνται δόξαν Θεοῦ, ποίησιν δὲ χειρῶν Αὐτοῦ ἀναγγέλει τὸ στερέωμα».

Ὅπως οἱ περισσότεροι ἴσως γνωρίζουν τὸ κάθε τι μέσα στὴν ὑλικὴ συμπαντικὴ δημιουργία ἀποτελεῖται ἀπὸ βασικὰ δομικὰ στοιχεῖα τῆς ὕλης. Ἡ ἐπιστήμη κατὰ τὸν εἰκοστὸ αἰώνα, ἐρειδομένη στὴν ἀρχαιοελληνικὴ φιλοσοφία, ἰδίᾳ δὲ στὴν ἀτομικὴ θεωρία τῶν Λευκίππου καὶ Δημοκρίτου, κατωχύρωσε τὴν ἀλήθεια τῆς σύστασης τῆς ὕλης ἀπὸ τὰ ἄτομα, τὰ μικροσκοπικὰ σωματίδια ποὺ ἑνώνονται καὶ σχηματίζουν τὰ οὐσιώδη καὶ βασικὰ χημικὰ στοιχεῖα, ἀπὸ τὸν μοριακὸ συνδυασμὸ τῶν ὁποίων ἀποτελεῖται ὅ,τι ὑπάρχει στὸν κόσμο μας, τὰ ἀστέρια, οἱ πλανῆτες, τὰ βουνά, τὰ δέντρα, τὰ ζῶα, τὰ ἄψυχα ἀντικείμενα, ἐμεῖς οἱ ἴδιοι. Μὲ τὴν διάσπαση τοῦ ἀτόμου ἡ σύγχρονη ἐπιστήμη, ἡ πυρηνικὴ φυσική, ποὺ ἀσχολεῖται μὲ τὴν δομὴ τοῦ ἀτόμου, προχώρησε ἕνα βῆμα περαιτέρω, τεκμηριώνοντας τὴν σύστασή του στὰ ὑποσωματίδια, ἠλεκτρόνια καὶ νουκλεόνια, δηλαδὴ ἠλεκτρόνια ποὺ περιστρέφονται γύρω ἀπὸ τὰ νουκλεόνια, τὰ ὑποδωματίδια τοῦ πυρῆνα, καὶ ἀκόμη περαιτέρω στὰ δομικὰ στοιχεῖα τῶν τελευταίων, τὰ κουάρκ, ποὺ μέχρι σήμερα θεωροῦνται ἀδιαίρετα, δίχως ἐσωτερικὴ δομή, δίχως τὴ ἰδιότητα νὰ ἀποτελοῦνται ἀπὸ ἄλλα μικρότερα σωματίδια.

Ἂς κάνουμε ἐδῶ μιὰ καλύτερη ἀνάλυση τοῦ πράγματος, παίρνοντας ὡς παράδειγμα μία σταγόνα νερό, γιὰ νὰ δοῦμε πόσο μικρὴ εἶναι ἡ δομή της. Ἂν μοιράσουμε μία σταγόνα νερὸ στὰ ἑπτὰ δισεκατομμύρια κατοίκων τῆς γῆς, ὁ καθένας θὰ πάρῃ τριακόσια δισεκατομμύρια μόρια. Δηλαδὴ μία σταγόνα νεροῦ ἔχει γύρω στὰ δύο ἑξάκισεκατομμύρια μόρια. Τὸ κάθε μόριο νεροῦ ἀποτελεῖται ἀπὸ δύο ἄτομα ὑδρογόνου καὶ ἕνα ἄτομο ὀξυγόνου. Ἂς πᾶμε ἀκόμη βαθύτερα στὴ δομὴ τῆς ὕλης ἑνὸς ἀπὸ τὰ δύο χημικὰ αὐτὰ στοιχεῖα. Τὸ ἕνα ἄτομο ὑδρογόνου ἔχει ἕνα ἠλεκτρόνιο και ἕνα νουκλεόνιο, τὸ πρωτόνιο. Καὶ ἕνα νουκλεόνιο ἀποτελεῖται ἀπὸ τρία κουάρκ. Δηλαδὴ κάθε ἕνα πρωτόνιο ἢ νετρόνιο ποὺ ὑπάρχει σὲ κάθε χημικὸ στοιχεῖο, π. χ. ὀξυγόνο, ἀσβέστιο, σίδηρο, νάτριο, μαγνήσιο, ἄνθρακας, χαλκός, φώσφορο, ἀποτελεῖται ἀπὸ τρία κουάρκ. Σημειῶστε τὸν ἀριθμὸ ποὺ δηλώνει τὴν ποσότητα. Τρία κουάρκ! Ἰδοὺ ἡ ἀποκάλυψη τῆς θείας τριαδικότητας μέσα στὴν ὕλη. Ὁ ἀριθμὸς τῶν ὑποσωματιδίων ποὺ δίνουν σχῆμα καὶ μορφὴ στὰ ὄντα μαρτυρεῖ τὸν Δημιουργό.

Τι σχέση ἔχουν ὅλα αὐτὰ μὲ τὸ θέμα μας; Ἀκοῦστε λοιπόν. Ἂν καὶ ἀναπόδεικτες, ἐντούτοις προσεκλύουν τὸ ἐπιστημονικὸ ἐνδιαφέρον οἱ σύγχρονες θεωρίες τῶν χορδῶν ἢ ὑπερχοδρῶν. Σύμφωνα μὲ αὐτὲς τὰ μικρότερα στοιχεῖα τῆς ὕλης δὲν εἶναι τίποτε ἄλλο ἀπὸ μορφικὲς ἐκφράσεις δονούμενης ἐνέργειας. Δηλαδὴ αὐτὰ τὰ κουάρκ, τὰ πρωτογενῆ σωματίδια, ἀπὸ τὰ ὁποῖα ἀποτελοῦνται τὰ ἀτομικὰ ὑποσωματίδια, γίνονται ἀντιληπτὰ ὡς ἔκφραση δραστηριότητος μικροσκοπικῶν ἐνεργειακῶν χορδῶν, δίχως μέγεθος, ποὺ παλλονται μὲ συγκεκριμένη συχνότητα καὶ καθὼς πάλλονται μορφοποιοῦνται καὶ οὐσιώνονται ὡς κουάρκ, ὅπως πάλλονται οἱ χορδὲς τῆς κιθάρας καὶ δημιουργοῦν τὸν ἦχο καὶ τὴ μελωδία. Σὰν κάποιος νὰ χτυπᾷ τὶς ἐνεργειακὲς αὐτὲς χορδές, νὰ τὶς δίνῃ σχῆμα μὲ τὶς παλμικές τους ταλαντώσεις καὶ νὰ τὶς κάνῃ κουάρκ, αὐτὰ νὰ συνθέτουν ἀνὰ τρία ἕνα πυρηνικὸ ὑποσωματίδιο, αὐτὸ νὰ ἑνώνεται μὲ ἄλλα καὶ νὰ φτιάχνῃ τὸν πυρῆνα τοῦ ἀτόμου, τὸ ἄτομο νὰ ἑνώνεται μὲ ἄλλα καὶ νὰ φτιάχνουν μαζὶ τὰ ἐνενήντα δύο χημικὰ στοιχεῖα τῆς φύσης, ποὺ κι ἐκεῖνα μὲ τὴ σειρά τους ἑνούμενα νὰ σχηματίζουν μέσῳ μοριακῶν συνδυασμῶν τὸν ἀέρα, τὰ βουνά, τοὺς πλανῆτες, τὸ Σύμπαν. Ἂς πάρουμε ἕνα παράδειγμα ἀπὸ τὴν μουσική. Πάρτε μία κιθάρα καὶ κτυπῆστε μία χορδή. Θὰ παρατηρήσετε ὅτι τὸ πλάτος της μεγαλώνει καὶ ἡ ἴδια ἀποκτᾶ στὰ μάτια μας ἕνα ὀβὰλ σχῆμα. Κάτι ἀντίστοιχο συμβαίνει καὶ μὲ τὰ κουάρκ. Οἱ ταλαντώσεις τῆς ἐνέργειας εὐθύνονται γιὰ τὸν σχηματισμὸ τῆς ὕλης.

Ἂς μεταφερθοῦμε ἀπὸ τὸν μικρόκοσμο στὸν μακρόκοσμο. Θὰ χρησιμοποιήσω ἐδῶ τὰ λόγια τοῦ παγκοσμίας φήμης μουσικοσυνθέτη Βαγγέλη Παπαθανασίου: «Γιὰ μένα τὸ Σύμπαν εἶναι ἦχος καὶ ὁ ἦχος δημιουργεῖ τὸ Σύμπαν». Ἂς θυμηθοῦμε ἐπίσης ὅτι καὶ ὁ Πυθαγόρας, ὁ σπουδαῖος αὐτὸς καὶ σοφὸς ἕλληνας ἐπιστήμονας καὶ φιλόσοφος, ἔλεγε πὼς οἱ ἀποστάσεις μεταξὺ τῶν οὐρανίων σωμάτων διέπονται ἀπὸ ἁπλὲς ἀριθμητικὲς σχέσεις, ὅπως ἀκριβῶς καὶ ἡ μουσικὴ δὲν εἶναι τίποτε ἄλλο ἀπὸ ἀριθμητικὲς σχέσεις καὶ ἀναλογίες τῶν μουσικῶν κλιμάκων. Πέραν τούτων σημειωθήτω ὅτι προσφάτως ἐπιστήμονες κατόρθωσαν νὰ καταγράψουν ἠχητικὰ σήματα πλανητῶν καὶ γαλαξιῶν, γεγονὸς ποὺ ἀποδεικνύει πὼς τὸ Σύμπαν εἶναι μία συμφωνία ἐγχόρδων, τόσο στὸν μικρόκοσμο, ὅσο καὶ στὸν μακρόκοσμο, πὼς εἶναι Σύμπαν ἐναρμόνιο, Σύμπαν μουσικό, μὲ τάξη, μουσικοὺς κανόνες καὶ ὀμορφιά, παρὰ τὴν ποικιλότητά του, τὴν φαινομενικὴ ἀταξία καὶ τὸ χαῶδες τῆς ἐκτάσεώς του. Σκεφθεῖτε ὅτι ἀκόμη καὶ ἕνα ποσοστὸ ἀπὸ τὰ παράσιτα ποὺ ἀκοῦμε στὰ ῥαδιόφωνα, ὅταν ψάχνουμε σταθμό, προέρχεται ἀπὸ τὸ διάστημα.

Τόσο ἡ ἀρχαιοελληνικὴ φιλοσοφικὴ σκέψη, ὅσο καὶ ἡ ἁγιοπατερικὴ θεολογικὴ ἑρμηνεία τῆς σύστασης τοῦ κόσμου καὶ τῆς ὕπαρξης τῶν ὄντων μέσα σὲ αὐτόν, προσέγγισαν μὲ σχετικὴ καὶ ἀπόλυτη ἀντίστοιχα ἐπιτυχία τὸ μυστήριο τῆς συμπαντικῆς πραγματικότητος. Ἤδη οἱ πατέρες τῆς Ἐκκλησίας, κάνοντας λόγο γιὰ οὐσία καὶ ἐνέργεια στὰ ἄκτιστα καὶ τὰ κτιστὰ ὄντα, προσδιόρισαν τὴν θεμελιώδη ἀρχὴ τοῦ ὑπάρχειν καὶ τοῦ δύνασθαι. Ἡ οὐσία εἶναι τὸ ὑπαρκτικὸ ὑπόβαθρο τῶν ὄντων, ἡ δὲ ἐνέργεια εἶναι ἡ ἱδιότητα τῶν ὄντων νὰ βρίσκονται μέσα σὲ ἕνα πεδίο δυνάμεων καὶ ἰδιοτήτων. Μποροῦμε νὰ ἀντιληφθοῦμε ὅτι ἡ πατερικὴ θέση γιὰ τὴν συνύπαρξη οὐσίας καὶ ἐνέργειας στὰ ὄντα ἐπιβεβαιώνεται ἐν τοῖς πράγμασιν ἀπὸ τὴν σύγχρονη ἐπιστήμη, ἀφοῦ ὕλη καὶ ἐνέργεια κατὰ τὴν ἐπιστημονικὴ θεώρηση εἶναι ἀλληλεπιδράσεις τοῦ γεγονότος τῆς ὕπαρξης, μᾶλλον δε, ὅπως φαίνεται καὶ ἀπὸ τὴν θεωρία τῶν χορδῶν, ἡ ὕλη εἶναι μορφοποιούμενη ἐνέργεια ἢ ἐν τέλει στὸ βάθος τοῦ πράγματος ἡ ἐνέργεια εἶναι ὕλη σὲ πρωτογενῆ ἄμορφη μορφή. Ἂς μὴν ξεχνοῦμε ἐπίσης ὅτι, κατά πως λέγει ἡ Παλαιὰ Διαθήκη, «ἐν ἀρχῇ» «ἐγένετο φῶς», τὰ πάντα ξεκίνησαν ἔχοντας ὡς ἀφετηρία τὸ φῶς, δηλαδὴ τὴν ἐνέργεια, ἄποψη ἐπιστημονικὰ σήμερα ἀποδεκτή.

Σύμφωνα μὲ τὴν ὀρθόδοξη θεολογία τὸ Σύμπαν δημιουργήθηκε «ἐκ μὴ ὄντος», καὶ τοῦτο δὲν σημαίνει ἐκ τοῦ μηδενός, ἀλλὰ ὄχι ἐκ τοῦ ὄντως Ὄντος, δηλαδὴ ὄχι ἀπὸ τὴν οὐσία τοῦ Θεοῦ. Ἡ ἀρχαιοελληνικὴ φιλοσοφία θεωροῦσε δεδομένη τὴν αΐδια ὕπαρξη τοῦ κόσμου, τὸ δὲ θεῖον ἦταν ἀκόμη καὶ αὐτὸ ὑποταγμένο σὲ αὐτὴν τὴν ἀδήριτη πραγματικότητα. Ἀκόμη καὶ τὸ πρωταρχικὸ ὄν, ἀπὸ τὸ ὁποῖο ξεκίνησαν ὅλα, εἴτε τὸ ἒν στὸν Πυθαγόρα, εἴτε τὸ ἄπειρον στὸν Ἀναξίμανδρο, εἴτε ὁ νοῦς στὸν Ἀναξαγόρα, εἴτε κάποιο ἄλλο πρωταρχικὸ στοιχεῖο τῆς φύσης ποὺ εὐθύνεται γιὰ τὸν σχηματισμὸ τῶν ἐπιμέρους ὄντων, ἔχει αὐθύπαρκτη καὶ προαιώνια διάσταση, σὰν νὰ πρόκειται γιὰ ἕνα ἀχειροποίητο μουσικὸ ὄργανο. Ἡ δὲ μετὰ θείας ἀποκαλύψεως πατερικὴ θεολογία γιὰ τὴν ἑρμηνεία τῆς δημιουργίας μιλησε γιὰ τοὺς λόγους τῶν ὄντων, τὶς αἰτίες τους δηλαδή, ποὺ δὲν εἶναι ἄλλοι ἀπὸ τὶς ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ. Ἂν ὑπάρχῃ δηλαδὴ ἐνέργεια ποὺ ταλαντώνεται ὡς χορδὴ καὶ μορφοποιεῖται ὡς ὕλη, εἶναι ἐπειδὴ ἡ ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ παρέχει αὐτὴν τὴν δυνατότητα τῆς ὕπαρξης κτιστῆς ἐνέργειας καὶ οὐσίας στὰ ὄντα. Κι ἂν τὸ Σύμπαν εἶναι μουσικό, αὐτὸ συμβαίνει, γιατὶ ὑπάρχει ἔξω ἀπὸ αὐτὸ ἕνας μαέστρος, ἕνας μουσικοσυνθέτης, ἕνας κατασκευαστὴς τοῦ κοσμικοῦ μουσικοῦ ὀργάνου, ποὺ μὲ τὸ χέρι Του χτυπᾶ τὶς χορδὲς καὶ παράγει μουσική.

Ζητῶ συγγνώμη γιὰ τὸ ἐξειδικευμένον καὶ δυσνόητον ἴσως τῆς ἀποψινῆς ὁμιλίας, ἀλλὰ σκοπός μου εἶναι νὰ τονισθῇ ὅτι ἡ κτιστὴ πραγματικότητα ἀποκαλύπτει ἑν ἑαυτῇ, βοῶσα, μᾶλλον μελῳδοῦσα, τὴν δόξα τοῦ Δημιουργοῦ καὶ ὅτι ἡ χριστιανικὴ θεώρηση περὶ τῆς δημιουργίας εἶναι ἑκατὸ τοῖς ἑκατὸ ἀληθινή. Μάλιστα θὰ μπορούσαμε νὰ ποῦμε ὅτι τὸ Σύμπαν ψάλλει βυζαντινὰ στὰ τρία γένη, τὸ ἑναρμόνιο τῆς ἁρμονίας, τὸ χρωματικὸ τῆς ποικιλομορφίας καὶ τὸ διατονικὸ τῆς εὐταξίας. Κι ὅπως ὁ ῥυθμὸς μετατρέπει τὴν ἀπόκλιση σὲ ὁμοφωνία, ἡ μελωδία δίνει συνέχεια στὸ ἀσύνδετο, ἡ ἁρμονία κάνει τὸ ἀσύμφωνο συμβατό, κατὰ τὸν ἴδιο τρόπο, ἀπὸ τὸ μικρότερο σωματίδιο μέχρι τὴν τρομακτικότερης μάζας μαύρη τρύπα, ὁ,τιδήποτε μέσα στὸ Σύμπαν ὁμοφωνεῖ μὲ ἕτερα κτιστὰ ὡς πρὸς κοινοὺς φυσικοὺς νόμους, συνδέεται μὲ αὐτὰ σὲ κοινὰ σύνολα καὶ συμβαδίζει μὲ αὐτὰ πρὸς ἕνα κοινό σκοπό. Ὅλα αὐτὰ τὰ μουσικὰ δεδομένα, ἡ μελῳδία, ἡ ἁρμονία, ὁ ῥυθμός, ὁ συντονισμός, δὲν θὰ ἦταν δυνατὸν νὰ συνεργήσουν σὲ ἕνα μουσικὸ Σύμπαν ἀδημιούργητο. Μπορεῖ ἂς ποῦμε ἡ τυχαιότητα νὰ παραγάγῃ ἦχο, ἀλλὰ δὲν μπορεῖ νὰ παραγάγῃ καλοφωνικὴ ἁρμονικὴ μελῳδία, διότι οἱ τονικὲς ἀναβάσεις καὶ καταβάσεις σὲ συγκεκριμένες ῥυθμικὲς σχέσεις καὶ ὑπὸ σαφεῖς μουσικοὺς κανόνες προϋποθέτουν νοητικὴ λογικὴ διεργασία.

Μέσα σὲ αὐτὸ τὸ μουσικὸ Σύμπαν εἰσέρχεται ἕνας καθοριστικὸς παράγοντας, ὁ Λόγος, ὁ Θεὸς Λόγος. Καὶ εἰσέρχεται γιὰ ἕνα καὶ μόνον λόγο, γιὰ νὰ γίνῃ καὶ Αὐτὸς μέλος στὸ κοσμικὸ μέλος. Σαρκώνεται, πεθαίνει, ἀνασταίνεται, γιὰ νὰ μπορεῖ νὰ μελίζεται ὁ Λόγος καὶ νὰ λογοποιῇ μελιζόμενος καὶ μὴ διαιρούμενος τὸ μέλος ποὺ μελῳδεῖ τὸ Σύμπαν, γιὰ νὰ δίνῃ σωματούμενος νόημα στὴ μελῳδία τῶν διαπασῶν σωματιδίων καὶ νὰ εἰσαγάγῃ τὶς παλλόμενες ἐνεργειακὲς ταλαντώσεις στὸ χῶρο τοῦ Ἀχωρήτου καὶ στὶς διαστάσεις τοῦ Ἀδιαστάτου, ἔνθα ἡ ἄκτιστη ἐνέργεια, τὸ ἄκτιστο φῶς τῆς χάριτός Του, ἔνθα ὁ δίχως φθορὲς «ἦχος καθαρὸς ἑορταζόντων» καὶ οἱ μόνιμες φυσικὲς ἀλλοιώσεις τῶν ὄντων.

Τὸ Μουσικὸ Σύμπαν γίνεται ἕνας ψαλμωδὸς τῆς θείας δόξας, ἀποδεχόμενο ὡς βάση τῶν μελῳδούντων μερῶν του τὸν Πα τῆς Πατρικῆς αἰτίας ποὺ μὲ τὸν Βου τῆς προνοητικῆς Του βουλήσεως φέρνει τὰ πάντα στὸ εἶναι καὶ κάνει τὸν κόσμο γάνος στὸν Γα τῆς χάριτος, δηλαδὴ λαμπερὸ κόσμημα, ἔτσι ὥστε τὸ Σύμπαν ὁλάκερο νὰ δικαιωθῇ στὸν Δι τῆς δικαιοσύνης Αὐτοῦ ποὺ ἔφτασε μέχρι τὸν Κε τῆς κενώσεως, καὶ δικαιωμένο νὰ βροντοφωνάξῃ «Ζῶ, γιατὶ ζεῖ ἐν ἐμοὶ Αὐτὸς ποὺ ἔγινε μέλος μου, γιὰ νὰ εἰσέλθω ἐγὼ στὸ ὅλον Του καὶ νὰ ὁλοκληρωθῶ στὸ Νὴ τῆς νηπενθοῦς βασιλείας Του». Τὸ Σύμπαν καλεῖται νὰ ἀνεβῇ ὑπερβατῶς τὴν κλίμακα τῆς μουσικῆς διαδρομῆς τῶν μερῶν του, τῶν μελῶν του, μέχρι τὸν ἄνω Πα τῆς Πατρικῆς ἐν δεξιῶν καθέδρας, νὰ ἁγιαστῇ ὁλάκερο μέσα στὶς ἀκτῖνες τοῦ θείου φωτός, νὰ μεταμορφωθῇ ἀπὸ τὴν ἄκτιστη θεία ἐνέργεια τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ. Καλεῖται τὸ ἰδιόμελο Σύμπαν νὰ γίνῃ προσόμοιο τοῦ Θεοῦ Λόγου.

Μέσα στὸν χωροχρόνο τὰ πάντα παράγουν ἦχο, συνηχῶντας τὸν ὑπέροχο κοσμικὸ ψαλμὸ τῆς θείας δόξας· οἱ πλανῆτες, οἱ γαλαξίες, ἀκόμη καὶ οἱ μαῦρες τρύπες, τὰ τεράστια δηλαδὴ ἐκεῖνα ἀστέρια, οἱ σβησμένοι ἐκεῖνοι ἤλιοι, ὅπου ἡ βαρυτικὴ δύναμη εἶναι τρομακτικὰ μεγάλη, ἀσύλληπτη θὰ λέγαμε, ὥστε ἀκόμη καὶ τὸ ἴδιο τὸ φῶς ἀδυνατεῖ νὰ ξεφύγῃ, ἐξ οὗ καὶ  ὁ ἐπιθετικὸς προσδιορισμὸς τοῦ μαύρου. Σύμφωνα μὲ τὴν ἐπιστημονικὴ ὁρολογία μαύρη τρύπα ὀνομάζεται τὸ σημεῖο ἐκεῖνο τοῦ διαστήματος, ὅπου ὑπῆρχε κάποτε ὁ πυρήνας ἑνὸς γιγάντιου ἄστρου, ποὺ ἔχασε τὴν μάχη μὲ τὴν βαρύτητα, μὲ ἀποτέλεσμα τὰ ὑλικά του νὰ συμπιεστοῦν καὶ νὰ συμπυκνωθοῦν τόσο πολύ, ὥστε ἡ ἴδια του ἡ μάζα νὰ ἀσκεῖ τεράστια ἕλξη σὲ ὁ,τιδήποτε βρίσκεται γύρω ἢ κοντὰ σὲ αὐτό, ἀκόμη καὶ στὸ ἴδιο τὸ φῶς.

Ὁ Χριστὸς γίνεται κομμάτι τοῦ κόσμου καὶ ἕλκει τὸν κόσμο πρὸς Ἑαυτὸν μὲ τὴν πανίσχυρη βαρυτικὴ δύναμη τῆς ἀγάπης Του, ὄχι ὅμως γιὰ νὰ παγιδεύσῃ τὸ φῶς ἢ νὰ συμπιέσῃ τὰ δημιουργήματά Του, ἔτσι ὥστε αὐτὰ νὰ κατάῤῥεύσουν, χάνοντας τὴν ταυτότητά τους, ἀλλὰ ἴσα ἴσα, γιὰ νὰ τὰ ἀπελευθερώσῃ ἀπὸ τὴν κατάῤῥευση ποὺ συνιστᾶ ἡ φθορὰ τῆς ἁμαρτίας καὶ νὰ τὰ γεμίσῃ μὲ φῶς. Σύμφωνα μὲ τὴν θεολογία τῆς Ἐκκλησίας μας τὰ πάντα θὰ καταυγαστοῦν μέσα στὸ φῶς αὐτὸ τοῦ Χριστοῦ. Θυμηθεῖτε τι λέγει ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός στὸν κανόνα τῆς ἀναστάσεως: «Νῦν πάντα πεπλήρωται φωτός, οὐρανός τε καὶ γῆ καὶ τὰ καταχθόνια». Κατὰ τὴν Δευτέρα Παρουσία τοῦ Κυρίου μας δὲν πρόκειται νὰ ὑπάρξῃ οὔτε ἕνα ἀπειροελάχιστο τμῆμα τῆς ὑλικῆς δημιουργίας, οὔτε ἕνα κουάρκ λόγου χάριν, ποὺ νὰ μὴν λαμπρυνθῇ μέσα στὸ φῶς τοῦ Χριστοῦ.

Ὑπάρχουν γεγονότα καὶ φαινόμενα μέσα στὸ Σύμπαν, τὰ ὁποῖα δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ προσπελάσουμε ἀκόμη καὶ νὰ ἀντιληφθοῦμε ἐμπειρικὰ μὲ τὶς αἰσθήσεις. Ἂς κάνουμε ἕνα ταξίδι ἀπὸ τὴν γειτονιά μας στὶς ἐσχατιὲς τοῦ Σύμπαντος. Ἡ ἀφετηρία μας εἶναι τὸ ἠλιακό μας σύστημα. Ὁ ἤλιος μας μὲ τοὺς ἐννέα δορυφόρους του, τοὺς ἐννέα πλανῆτες τοῦ συστήματος. Προχωρώντας μέσα στὸν γαλαξία μας θὰ δοῦμε κι ἄλλους ἠλίους μεγαλύτερους ἀπὸ τὸν δικό μας καὶ χίλιες φορὲς λαμπρότερους. Ἑκατὸ δισεκατομμύρια ἤλιοι μὲ τρισεκατομμύρια πλανῆτες γύρω τους συνθέτουν τὴ μορφὴ τοῦ γαλαξία μας. Καθὼς ἀπομακρυνόμαστε βλέπουμε τὸν γαλαξία μας νὰ μικραίνῃ, νὰ γίνεται σὰν ἕνα μικρὸ φωτάκι, σὰν ἕνας λαμπερὸς κόκκος ἄμμου, καὶ κοντὰ σὲ αὐτὸν παρατηροῦμε κι ἄλλα φωτάκια, κι ἄλλους κόκκους, χιλιάδες, ἑκατομμύρια καὶ δισεκατομμύρια, συγκεκριμένα περὶ τὰ ἑκατὸ δισεκατομμύρια γαλαξίες. Ἀναλογιστεῖτε τὴν μικρότητα τῶν διαστάσεών μας, τῶν διαστάσεων τοῦ κόσμου, ὅπως τὸν γνωρίζουμε κι ὅσο τὸν γνωρίζουμε. Καὶ μετὰ ἀπὸ αὐτὸ τὸ ταξίδι νὰ ἔρχεται καὶ ἡ ἐπιστημονικὴ κοινότητα τῶν ἀστροφυσικῶν νὰ μᾶς τονίσῃ πὼς ὅ,τι ἔχουμε δεῖ εἶναι τίποτε ἄλλο, παρὰ μόνον τὸ τέσσερα τοῖς ἑκατὸ ἀπὸ αὐτὸ ποὺ ὑπάρχει, γιατὶ τὸ ὑπόλοιπο ἐνενήντα ἕξι τοῖς ἑκατὸ εἶναι σκοτεινὴ ὕλη καὶ σκοτεινὴ ἐνέργεια, ποὺ δὲν συλλαμβάνονται ἀπὸ τὶς αἰσθήσεις μας, γιατὶ δὲν ἰσχύουν γιὰ αὐτὸ τὸ ἐνενήντα ἕξι τοῖς ἑκατὸ οἱ φυσικοὶ νόμοι. Ἐντούτοις καὶ παρὰ τὴν φαινομενικὴ μικρότητά του ὁ ἄνθρωπος εἶναι ὅ,τι ἀξίζει μέσα στὸ Σύμπαν. Θὰ ἔλεγα μᾶλλον ὅτι τὸ Σύμπαν εἶναι κομμάτι τοῦ ἀνθρώπου κι ὄχι ὁ ἄνθρωπος κομμάτι τοῦ Σύμπαντος. Χειροκροτήσατε ποτὲ ἕνα μουσικὸ ὄργανο συναυλίας ἢ τὴν μπακέτα τοῦ μαέστρου; Γιὰ σκεφτεῖτε! Μιὰ συμφωνικὴ ὀρχήστρα μπορεῖ νὰ δώσῃ συναυλία χωρὶς μουσικοὺς καὶ μαέστρο; Τί ἀξία ἔχουν τὰ μουσικὰ ὄργανα δίχως τοὺς ὀργανοπαῖκτες; Ὅλα ἔγιναν γιὰ τὸν ἄνθρωπο καὶ ὅλα δόθηκαν ἀφειδῶς, ἁπλόχερα, στὸν ἄνθρωπο. Αὐτὸς εἶναι τελικὰ ποὺ κάνει τὸ Σύμπαν ἁρμονικό, ποὺ κάνει τὸ Σύμπαν νὰ ἐκτελῇ ὄχι ἕνα κοσμικὸ τραγούδι τύπου εὐρωπαϊκῆς μουσικῆς, ἀλλὰ μία ψαλμῳδία βυζαντινῆς λατρευτικῆς μουσικῆς, ψάλλοντας «ὅτι τὰ σύμπαντα δοῦλα Σά», «αἰνεῖτε Αὐτὸν ἤλιος καὶ σελήνη…πάντα τὰ ἄστρα καὶ τὸ φῶς…οἱ οὐρανοὶ τῶν οὐρανῶν» καὶ ἀναγνωρίζοντας ὡς βασιλέα του τὸν ἄνθρωπο ἐν Χριστῷ.

Θὰ ἐπιθυμοῦσα νὰ ὁλοκληρώσω τὴν ἀποψινὴ ὁμιλία μὲ τὰ ἑξῆς λόγια τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Μεσογαίας κυρίου Νικολάου: «Τὸ σύμπαν βέβαια δὲν ἀποδεικνύει τὸν Θεό. Ἁπλὰ Τὸν ὑποδεικνύει καὶ ἴσως Τὸν ἐπιδεικνύει. Ὁ Θεὸς δὲν ἀποδεικνύεται. Θεὸς ποὺ ἀποδεικνύεται μὲ παρατηρήσεις, τηλεσκόπια, ἐξισώσεις, σκέψεις, θεωρίες, μεθόδους, ὅτι ὑπάρχει ἢ ὅτι δὲν ὑπάρχει, δὲν ὑπάρχει. Ὁ Θεὸς φανερώνεται. Τὸ Σύμπαν διευκολύνει τὴ φανέρωση τοῦ Θεοῦ. Ὑπογραμμίζει τὴν πίστη στὸν Θεό. Κάνει τὴν παρουσία τοῦ Θεοῦ νὰ φαίνεται πολὺ πιο πιθανὴ καὶ λογικὴ ἀπὸ τὴν ἀπουσία Του. Τὸ Σύμπαν ὑπάρχει κυρίως, γιὰ νὰ ἐπιβεβαιώνῃ τὴ θεϊκὴ ὑποψία».

Πρωτοπρ Οἰκουμεν.Θρόνου Στυλιανού Μακρῆ, Δρος Θ.