ΙΘ΄ Παύλεια: Παρουσίαση του τόμου «Άσκηση και Θέωση» για τα 650 χρόνια από την κοίμηση του αγ. Γρηγορίου Παλαμά.

Στο πλαίσιο των ΙΘ΄ Παυλείων διοργανώθηκε το βράδυ της Παρακευής 21 Ιουνίου στο Παύλειο Πολιτιστικό Κέντρο εκδήλωση για την παρουσίαση του τόμου «άσκηση και Θέωση» που εξέδωσε η Ιερά Μητρόπολις Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας με την ευκαιρία συμπληρώσεως 650 ετών από την κοίμηση του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά και την Αγιοκατάταξη της οικογένειας των Παλαμάδων. Στο βιβλίο αυτό αναφέρονται όλες οι λατρευτικές εκδηλώσεις που έλαβαν χώρα στη Βέροια προς τιμήν του Αγίου και της Αγίας οικογενείας του καθώς και οι ομιλίες που τότε εκφωνήθηκαν.

Ο πρώτος ομιλητής που ανέλαβε να παρουσιάσει τον εν λόγω τόμο ήταν ο κύριος Παπαδόπουλος Αντώνιος, ομότιμος καθηγητής της θεολογικής σχολής του Α.Π.Θ., ο οποίος στο παρελθόν έχει ασχοληθεί εκτενώς με την παλαμική διδασκαλία καθώς είναι εκείνος που μαζί με τον κύριο Ματζαρίση γνωμοδότησαν στο Οικουμενικό Πατριαρχείο υπέρ της αγιοκατατάξεως του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά και της οικογενείας του. Αφού εξέφρασε τη συγκίνησή του, ευχαρίστησε που του δόθηκε η ευκαιρία για αυτήν την εισήγηση. Θεώρησε πραγματικά ευλογία Θεού που ο σεβασμιότατος μητροπολίτης μας Παντελεήμων τον προέτρεψε να ασχοληθεί με το συγκεκριμένο θέμα. Πριν καιρό ο ίδιος μετέβη στην Ιταλία και πιο συγκεκριμένα στην Καλαβρία, όπου και έγινε λιτάνευση της ιερής εικόνας του Αγίου και της οικογενείας του. Με τον τρόπο αυτό δόθηκε η ευκαιρία σε πολλούς καθολικούς εκεί όχι μόνο να τους γνωρίσουν, αλλά και να μάθουν πληροφορίες και στοιχεία που τους αφορούν. Βέβαια ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς συνάντησε ποικίλα εμπόδια στην πορεία του. Πολεμήθηκε πολύ από τον Βαρλαάμ και απάντησε σε αυτόν τον πόλεμο μόνο δια της ασκήσεως. Βρέθηκε επίσης αντιμέτωπος με τον πατέρα του που ήταν αυτοκράτορας. Κατηγορήθηκε από μια προτεστάντισσα ότι έγινε εικονοκλάστης αφού ασχολήθηκε με το άκτιστο φως και όχι με την εικόνα. Σήμερα όλοι εμείς πρέπει να σκύψουμε πάνω στα κείμενα του αγίου και έπειτα πρέπει να αρχίσουμε έναν διάλογο με τη ρωμαιοκαθολική εκκλησία, μερικοί από τους εκπροσώπους της οποίας δέχονται μέχρι σήμερα τη διδασκαλία και τα κείμενά του. Μπορούμε λοιπόν να τα γνωρίσουμε πραγματικά με φόβο Θεού για να αποκατασταθεί όχι μόνο ο ίδιος αλλά και η αγία οικογένειά του.

Κατόπιν πήρε το λόγο ο κύριος Δερμετζόγλου Βασίλειος που είναι διδάκτωρ θεολογίας στο Α.Π.Θ. αλλά και επιμελητής της συγκεκριμένης έκδοσης. Είναι αυτός που ανέλαβε την πλήρη επιμέλεια, την ταξινόμηση και την επεξεργασία των κειμένων του τόμου. Επισήμανε πως γενικά με τον όρο "παράδοση" εννοούμε μια ενιαία και αδιάσπαστη συνέχεια που αναφέρεται στην πίστη στον Ιησού Χριστό. Την πίστη αυτή τη ζουν οι Χριστιανοί μόνο μέσα από την ίδια την εκκλησία και τη συμμετοχή στα μυστήριά της. Κλήρος και λαός συνεχώς την αναπτύσσουν και την εξελίσσουν. Η γνήσια παράδοση χρησιμοποιεί το παρελθόν ως οδοδείκτη για το μέλλον. Όλες οι παραπάνω αρχές βρίσκονται και διαπνέουν βαθιά την αγία οικογένεια των Παλαμάδων, τα μέλη της οποίας διακρίθηκαν για την οσσιακή τους μορφή και αναδείχθηκαν σε αγιογραφίες από το σεβασμιότατο. Μάλιστα τον Αύγουστο του 2009 ο μητροπολίτης Παντελεήμων γράφει μια ευσύνοπτη έκθεση μέσα στην οποία περιέχονται διάφορα υμνολογικά κείμενα, η γνωμοδότηση του κυρίου Ματζαρίδη, η μελέτη του κυρίου Παπαδόπουλου, ένα φυλλάδιο της μονής, το έργο και το θαύμα της Ολυμπιάδος, το έργο του πατρός Πορφυρίου και τέλος το έργο του πατρός Παλαμά Κυριλλίδη. Η εισήγηση αυτή καθαυτή οδηγεί κατόπιν στην αγιοκατάταξη από τον Πατριάρχη. Έτσι λοιπόν σήμερα καθιερώθηκε η πρώτη Κυριακή μετά την 14η Νοεμβρίου ως επίσημη ημέρα εορτής του αγίου και της οικογενείας του.

Γι' αυτό το λόγο όλοι οι προβολείς στρέφονται κατευθείαν προς τη Βέροια. Έγιναν πολλές λατρευτικές εκδηλώσεις με αποκορύφωμα όμως την αρχιερατική θεία λειτουργία στον Ναό του Αγίου Αντωνίου του Βεροιέως, όπου ο αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος υπέγραψε το πρακτικό της αγιοκατατάξεως. Την ίδια περίοδο διοργανώνεται συνέδριο, στο οποίο οι ομιλητές είχαν ως κύριο θέμα την αγία οικογένεια των Παλαμάδων. Ο μητροπολίτης Βέροιας, Ναούσης και Καμπανίας έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον γι' αυτό και έγραψε πολλές μελέτες και άρθρα πάνω στο θέμα. Έτσι, διεξήχθη το πρώτο μοναχικό συνέδριο το 1996 στην Παναγία Σουμελά στην Καστανιά. Το 2009 διοργανώθηκε ξεχωριστή ημερίδα στην Αλεξάνδρεια όπου μίλησαν ομιλητές για το παρών ζήτημα. Στις 13 Ιουνίου στο Λουτρό Ημαθίας έλαβε χώρα το τρίτο μοναχικό συνέδριο με ιδιαίτερη έμφαση στο γυναικείο μοναχισμό. Τέλος, στις 10 Μαρτίου διεξήχθη στη Βέροια ένα άλλο συνέδριο εξετάζοντας τη φιλοσοφική πλευρά του θέματος. Τα κείμενα όλων αυτών των εορταστικών εκδηλώσεων, που αφορούν τον άγιο και την αγία οικογένειά του, καταχωρούνται στον τωρινό επετειακό τόμο. Το εγχείρημα αποτελεί σπάνια ευλάβεια για τη Βέροια επειδή ολόκληρη η αγία οικογένεια των Παλαμάδων έλαμψε εδώ με την άσκησή της.

Στη συνέχεια ανέλαβε να πει δυο λόγια για τον συγκεκριμένο τόμο ο αρχιμανδρίτης Πορφύριος Μπατσαράς, ηγουμενεύων της Ιεράς Μονής Τιμίου Προδρόμου της Σκήτεως Βέροιας, ο οποίος ομολόγησε πως αισθάνθηκε ειλικρινή αμηχανία επειδή μπροστά σε τόσους πολλούς θεολόγους επρόκειτο να αναφερθεί στο γέροντα Άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά. Στον ίδιο έλαχε η ευλογία να παρουσιάσει το βιβλίο που πρόσφατα εκδόθηκε από τον εκδοτικό οίκο των αδελφών Κυριακίδη για λογαριασμό της Ιεράς Μητροπόλεως Βέροιας, Ναούσης και Καμπανίας με την ευλογία μάλιστα του σεβασμιοτάτου. Όλοι μας καυχόμαστε για τον πατέρα και ποιμενάρχη μας, ο οποίος είναι φιλάγιος και αποτελεί αληθινός προβολέας αγίων. Γι΄αυτό άλλωστε η πόλη της Βέροιας χαίρεται από τότε μέχρι και σήμερα. Και μάλιστα ο ίδιος ποιμενάρχης της έκανε το λαό του να χαίρεται για τον Άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά. Στις σελίδες 335 έως 340 του εν λόγω βιβλίου υπάρχουν διάφορα θέματα συναφή με τον άγιο. Εδώ βρίσκονται 19 ομιλίες του σεβασμιοτάτου κυριολεκτικά προς τέρψη και ωφέλεια για όλους τους πιστούς. Στο δεύτερο μέρος θα μπορούσαν να διακριθούν οι ομιλίες που εκφωνήθηκαν στη μονή του Τιμίου Προδρόμου και εκείνες που εκφωνήθηκαν στο μοναστήρι της Παναγίας Δοβρά. Υπάρχουν βέβαια και οι ομιλίες που συνδέουν τον Άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά με τους τρεις Ιεράρχες της εκκλησίας μας και τον πατριάρχη Κόκκινο. Πολλές από τις ομιλίες φυσικά εκφωνήθηκαν από τον ίδιο τον μητροπολίτη κατά τη διάρκεια των λατρευτικών εκδηλώσεων που αναφέρθηκαν παραπάνω και αφορούν την αγία οικογένεια των Παλαμάδων.

Οι πτυχές του ομιλητή είναι ο λόγος του Αγίου Φιλοθέου του Κόκκινου και του πατρός ημών Θεοκλύτου Διονυσιάτου. Παρόλο που το κείμενο είναι το μοναδικό που που έχουμε για τον άγιο, ωστόσο πρέπει να διαπιστώσουμε ότι βίος και πολιτεία του οσίου πατρός ημών δεν είναι δυνατόν να υπάρξει. Και αυτός ο βίος του δεν έχει σχολιαστεί όπως οι βίοι των αγίων. Η εκδοχή του μακαρίτη κυρίου Τσάνη βρίθει πολλών λαθών. Για παράδειγμα, αναφέρει τον γέροντα Ιώβ, στην άρνηση του οποίου οφείλουμε κάποιες θέσεις του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, ως μασσαλιανό μοναχό από τη Θράκη. Στη συνέχεια σημείωσε με έμφαση την ομιλία του μητροπολίτη Παντελεήμονα για τον άγιο Φιλόθεο τον Κόκκινο αναφέροντας συγκεκριμένες πηγές. Σύμφωνα με το προσκυνητάρι της μονής της Μεγίστης Λαύρας ο Καλλίστρατος λέει ότι ο Φιλόθεος ο Κόκκινος καταγόταν εκ Βεροίας. Βέβαια ένα σοβαρό ερωτηματικό που εγείρεται στο σημείο αυτό είναι το ποιοι ήταν εκείνοι οι μοναχοί που ακολούθησαν τον άγιο γέροντα Παλαμά στη σκήτη και πώς αυτή ήταν τότε διαμορφωμένη. Εδώ, συμπλήρωσε ο ομιλητής, πρέπει να προσθέσουμε τρία στοιχεία: 1) Ο Φιλόθεος ο Κόκκινος συνδέθηκε με τον άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά κατά τη διάρκεια της δεύτερης παραμονής του στο Άγιον Όρος. 2) Η αγάπη των δύο ανδρών συμπληρώνεται και με την αγάπη του δεσπότη μας. 3) Σε ότι αφορά τη σχέση του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά με τους τρεις Ιεράρχες της εκκλησίας μας ο σεβασμιότατος προβαίνει σε μια αισθητική κριτική και αναφέρει ότι στο Άγιον Όρος ανάμεσα στους δύο άνδρες παρεμβάλλεται ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς. Τέλος, ο ηγούμενος ανέφερε πως η εκκλησία είναι πεπεισμένη πρώτα για την αγιοσύνη και την οσσιότητα τους και πολύ αργότερα έρχεται η αγιοκατάταξή τους.

Εδώ παρενέβη ο πρόεδρος της συνεδρίας, αρχιμανδρίτης πατήρ Γεώργιος Χρυσοστόμου, συμπληρώνοντας κάποια στοιχεία και λέγοντας ότι ήδη από τον 14ο αιώνα έχουμε μια τοιχογραφία μέσα σε βυζαντινή τοπική εκκλησία που αυτόματα δηλώνει ότι η πόλη της Βέροιας τίμησε τον Άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά αμέσως μετά την κοίμησή του. Επιπλέον, συνέχισε ότι στο αρχείο του χωρίου Μέσης σώζεται μια παλαίτυπη έκδοση στην οποία υπάρχει το κείμενο από τη θεία λειτουργία για τον άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά και την αγία οικογένειά του.

Κλείνοντας το συνέδριο μίλησε ο πατέρας και ποιμενάρχης μας, ο σεβασμιώτατος και θεοπρόβλητος μητροπολίτης Βέροιας, Ναούσης και Καμπανίας κύριος εν Κυρίω Παντελεήμων, ο οποίος αρχικά θέλησε εκ βάθους καρδίας να ευχαριστήσει για την έκδοση του συγκεκριμένου τόμου πρώτα όσους υποστήριξαν με ζήλο το αίτημα της πόλης της Βέροιας καθώς και όσους συνέβαλαν στην προετοιμασία του. Αποτελεί πραγματικά δείγμα σεβασμού και ευγνωμοσύνης προς τον άγιο, ο οποίος τίμησε τη Βέροια με την παρουσία και την άσκησή του. Έχουμε χρέος να αποδίδουμε στον άγιο, τους αδελφούς και τις αδελφές του την πρέπουσα τιμή που τους αξίζει. Επειδή επέλεξαν αυτόν τον τόπο και συνδέθηκαν στενά με το λαό που δεν τους ξέχασε. Η ασκητική πολιτεία τους είναι παραδειγματική σύμφωνα με τον Άγιο Φιλόθεο τον Κόκκινο. Είχαμε πάντοτε εορταστικές εκδηλώσεις στη Θεσσαλονίκη σχετικές με την αγιοκατάταξη του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά και της αγίας οικογενείας των Παλαμάδων και κατ' αυτόν τον τρόπο προεβλήθη ο ίδιος ο άγιος και έγιναν σε όλους γνωστά ο βίος και η δράση του. Οι εκδηλώσεις εκείνες είναι ουσιαστικά φόρος τιμής και έκφραση σεβασμού. Θεωρήσαμε χρέος μας να συμπεριλάβουμε όλον αυτόν τον πλούτο των αγίων μας στο βιβλίο - τόμο θέλοντας να παραμείνουν κτήμα ες αεί. Ο τόμος αυτός έχει σκοπό να υπενθυμίσει σε όλους μας όχι μόνο το χρέος προς τους αγίους μας, αλλά και προς τους ίδιους τους εαυτούς μας.