Ο μύθος του Νάρκισσου: μία εναλλακτική προσέγγιση.

Η αγάπη για τον εαυτό μας είναι κάτι επικίνδυνο, θα έλεγε κάποιος, διότι ελλοχεύει ο κίνδυνος η αγάπη αυτή να γίνει εμμονή, να γίνει αυτοσκοπός, να γίνει αυτοθέωση, αυτοδικαίωση και εγωισμός.

Είναι πιθανό ότι η πιο αντιπροσωπευτική φιγούρα αυτής της αντίληψης είναι ο Νάρκισσος: εκείνος ο όμορφος νέος που, γοητευμένος από την αντανάκλαση του προσώπου του, προκάλεσε το θάνατό του, κι έτσι γεννήθηκε το λουλούδι που φέρει τ’ όνομά του και φύεται στις όχθες των λιμνών, σαν να γέρνει πάνω από το νερό.

Ωστόσο, ίσως είναι βιαστικό το συμπέρασμα ότι ο Νάρκισσος πέθανε επειδή αγαπούσε υπερβολικά τον εαυτό του.

Λείπει, μάλλον, ένα μέρος της ιστορίας που θα μας επέτρεπε να την κατανοήσουμε καλύτερα.

Ξέρετε, λοιπόν, γιατί ο Νάρκισσος μαγεύτηκε βλέποντας την αντανάκλασή του σ’ εκείνη τη λιμνούλα;

Γιατί δεν είχε ξαναδεί ποτέ το πρόσωπό του!

Έτσι έγινε, μας λέει ο Οβίδιος.

Όταν γεννήθηκε ο Νάρκισσος, η μητέρα του, η νύμφη Λειριόπη, συμβουλεύτηκε τον μάντη Τειρεσία για το πεπρωμένο του παιδιού. Ο μάντης προέβλεψε ότι το παιδί θα ζούσε μια μακρά και πλούσια ζωή, «εάν και εφόσον δεν γνωρίσει ποτέ τον εαυτό του».

Τρομαγμένη, η Λειριόπη μεγάλωσε από τότε τον Νάρκισσο προσέχοντας να μην μπορέσει ποτέ το παιδί να δει το πρόσωπό του.

Απέσυρε όλους τους καθρέφτες του σπιτιού και τον απομάκρυνε από τις πηγές του νερού.

Μεγάλωνε, έτσι, ένας νέος όμορφος κι απόμακρος, που αιχμαλώτιζε όλα τα βλέμματα αλλά δεν ανταπέδιδε κανένα. Όμορφος, μα μόνος. Όμορφος χωρίς χαμόγελο, χωρίς σχέση με κανέναν άνθρωπο.

Έτσι λοιπόν  όταν έφτασε, τελικά, μπροστά σ’ εκείνη τη λιμνούλα και είδε για πρώτη φορά τη μορφή του, έμεινε παγιδευμένος σ’αυτήν.

Έβλεπε για πρώτη φορά τον εαυτό του. Τον άγνωστο που τόσα χρόνια ζούσε μαζί του.

Πέθανε στο ίδιο σημείο από την πείνα και τη δίψα, ανήμπορος ν’ αποχωριστεί την εικόνα του, το πρόσωπό του.

Αν πάρουμε αυτή την εκδοχή του μύθου, θα μπορούσαμε να σκεφτούμε ότι ο Νάρκισσος δεν πέθανε επειδή ερωτεύτηκε τον εαυτό του, αλλά για τον ακριβώς αντίθετο λόγο: επειδή δεν έμαθε ποτέ να τον αγαπάει.(σημ. ο Ντεμιαν Μπουκαϊ)

Πώς θα μπορούσε όμως ν’ αγαπήσει τον εαυτό του, αφού ούτε καν τον γνώριζε;

Κι αφού δεν αγαπούσε τον εαυτό του, πώς θα μπορούσε ν’ αγαπήσει κάποιον άλλον;

Πέθανε λοιπόν ατενίζοντας τον άγνωστο εαυτό του. Πέθανε μόνος, διότι έζησε μόνος.

Αυτό ήταν το λάθος της Λειριόπης: για να μη βρεθεί μπροστά στον κίνδυνο να χάσει το παιδί της, δεν σκέφτηκε τι είδους ζωή μπορούσε να έχει κάποιος που δεν γνώριζε τον εαυτό του ή, ακόμη χειρότερα, κάποιος που δεν αγαπάει τον εαυτό του.

Αν υπάρχει κάποια σχέση ανάμεσα στην αγάπη προς τον εαυτό μας και την αγάπη προς τους άλλους, αυτή συνοψίζεται στο εξής: δεν είναι δυνατόν ν’ αγαπάμε τους άλλους αν δεν αγαπάμε πρώτα τον εαυτό μας.

Μας το λέγει και ο ίδιος ο Κύριος:«Ἀγάπα τόν πλησίον σου ὡς σεαυτόν»(Ματθ. 22,39).

Το τραγικό είναι ότι πολλές φορές και εμείς σαν τον Νάρκισσο ξαφνικά ανακαλύπτουμε τον εαυτό μας και δυστυχώς αιχμαλωτιζόμαστε σ’αυτόν μη μπορώντας να διαχειριστούμε την «θεάρεστη φιλαυτία» που καλούμαστε να αποκτήσουμε.

Έτσι λοιπόν η ανακάλυψη και η αγάπη προς τον εαυτό μας δεν γίνεται ένα άνοιγμα προς τους άλλους αλλά μία άρρωστη προσήλωση προς το εγώ μας.

Εάν δεν μάθουμε το ποιοι είμαστε, εάν δεν γνωρίσουμε τον εαυτό μας, εάν δεν αγαπήσουμε τον εαυτό μας δεν θα μπορέσουμε να αγαπήσουμε τους άλλους.

Αγάπα τον εαυτό σου, λέγει ο Κύριος. Πώς όμως; Τί σημαίνει αγάπη προς τον εαυτό μου; Σημαίνει εγωισμός; Αυτοθέωση; Όχι.

Αγαπώ τον εαυτό μου σημαίνει σώζω τον εαυτό μου, όχι αυτοσώζομαι αλλά ολοκληρώνομαι εν Χριστώ. Εναποθέτω ολόκληρη την ύπαρξή μου στα πόδια της Θείας Πρόνοιας. *

Αγαπώ τον εαυτό μου σημαίνει ελευθερώνω τον εαυτό μου από το σκοτάδι του εγωισμού, της οίησης, της αμαρτίας.

Αγαπώ τον εαυτό μου σημαίνει αποδέχομαι την ατέλειά μου. Όχι παθητικά αλλά ως αφορμή να γίνω καλύτερος. Γνωρίζω ποιος είμαι και πλέον προσπαθώ να αλλάξω. Μετανοώ, ταπεινώνομαι.

Αγαπώ τον εαυτό μου σημαίνει μισώ το εγώ μου.

Όπως αγαπώ λοιπόν τον εαυτό μου καλούμε να αγαπήσω και τον πλησίον μου!

Κι αν ο Νάρκισσος έχασε την ζωή του ανακαλύπτοντας τον εαυτό του, εμείς καλούμαστε ανακαλύπτοντας τον εαυτό μας να ζήσουμε με τους άλλους, για τους άλλους.

Να ζήσουμε γκρεμίζοντας τις φυλακές των ειδώλων μας.

Να ζήσουμε ερωτευμένοι, μα όχι εγκλωβισμένοι.

Να ζήσουμε αγαπώντας...

αρχιμ. Παύλος Παπαδόπουλος 

*"Αγαπήσεις Κύριον τον Θεόν σου  
εν όλη τη καρδία σου 
και εν όλη τη ψυχή σου 
και εν όλη τη διανοία σου". 
(Ματθ. 22,37)